Hoe Tisjri de eerste maand van het jaar werd

Als er in Tanach staat dat wij het begin van het jaar in de lente markeren, hoe komt het dan dat we het nu in de herfst markeren en waar komt de vreemde naam van de eerste maand van het jaar vandaan?

Velen weten dat de maand Tisjri niet de eerste maand was in de kalender van de oude Hebreeërs, de maand die in Tanach staat vermeld. Was het toen al een maand vol feestdagen? Er valt in ieder geval één belangrijke feestdag in Tisjri, dat is Soekot. Een feestdag waarop iedere volwassen Jood op pelgrimstocht hoort te gaan. Dat was toen ongetwijfeld een gebeurtenis die onze files naar de vakantieoorden overtrof. Maar het belang ervan lag toen zeker niet in het feit dat het een administratief herkenningspunt was voor het bijhouden van de tijd. Ook noemden de oude Hebreeërs deze maand helemaal niet Tisjri. Hoe is hij dan de eerste maand van het jaar geworden?

Volgens de overlevering kreeg onze voorvader Abraham in de maand Tisjri het bevel zijn zoon Izaak te offeren. Beschrijving van de band uit het “Boek van Evron”, een achttiende-eeuws geschrift over de Joodse kalender. Uit de collecties van de Nationale Bibliotheek van Jeruzalem.

Om te beginnen de naam. Zoals velen weten, zijn alle namen van de maanden in de Hebreeuwse kalender die we tegenwoordig hanteren afkomstig van de Babylonische kalender. De namen van alle maanden zijn dan ook ontleend aan het Akkadisch. Het is een oude Semitische taal die voornamelijk in Assyrië en Babylonië werd gesproken. Zelfs toen het niet langer een gesproken taal was, bleef het eeuwenlang de officiële taal van de Mesopotamische regio en de Levant. Het is derhalve nogal logisch de officiële taal van de Babyloniërs zo’n diepgaande invloed had op de Hebreeuwse kalender, onder andere omdat de Babyloniërs in de Oudheid de belangrijkste astronomen waren en dus ook een grote invloed hadden op het opstellen van een kalender.

De naam van de maand Tisjri is hoogstwaarschijnlijk afgeleid van het Akkadische woord ’tisjrito’, wat ‘begin’ betekent. Het begin waarvan? In feite begonnen de Babyloniërs – zoals de meeste volkeren in deze regio – de jaren te tellen in de lente, in de maand Nisan (nóg een naam uit het Akkadisch). Het kan zijn dat met Tisjri – de zevende maand op rij wanneer je begint te tellen bij Nisan – het begin van de tweede helft van het jaar werd gemarkeerd met een nieuwe feestdag. De Akkadisch-Babylonische naam evolueerde ook naar Arabische dialecten in het gebied van Mesopotamië en de Levant: de Gregoriaanse maanden oktober en november worden daarin Tisjrin al-Ul en Tisjrin a-Thani genoemd, wat de eerste en tweede Tisjri betekent.

In Tanach hebben de maanden geen eigen naam; er wordt alleen gesproken van de eerste maand, de tweede maand en zo voort. ”De zevende maand, Tisjri, is echter een van de weinige maanden waarvan we uit Tanach ook de plaatselijke, Kenaänitische naam kennen.” In I Koningen 8 is sprake van het vieren van de feesten in de maand Eitanim, de zevende maand. Over de betekenis van de naam Eitanim verschillen de wetenschappers van mening, maar één van de verklaringen is dat het de maand is waarin de regen beginnen, en dus gaan de rivieren ook weer stromen…

Dit is een verhaal van Crescas.nl. Wilt u meer weten over Tisjri? Lees dan verder via deze link.

Dit artikel is gepubliceerd in samenwerking met Joods educatief centrum Crescas.