Israël is Eurovisie en Eurovisie is Israël – blog Joris van de Sande

Sinds zangeres Maribelle met strik in 1984 het Eurovisiepodium betrad, Sandra Kim in 1986 de enige overwinning voor België binnenhaalde ten koste van Frizzle Sizzle met hun blote voeten act en Marga Bult met schoudervullingen in 1987 Rechtop in de Wind scandeerde ben ik in de ban van het Songfestival. In die jaren werd er met het hele gezin naar gekeken. Sindsdien heeft het Songfestival mij nooit meer losgelaten. En waarom? Het wedstrijdelement, de puntenlijstjes, de truttigheid, de sport om tussen de vaak bizarre acts net dat ene goede liedje te ontdekken, de verschillende culturele invalshoeken van alle deelnemende landen, de spanning tijdens de puntentelling, de wetenschap dat je met je land zou kunnen gaan winnen…

Ik weet het niet. Laten we het een quilty pleasure noemen. En ik ben bloedfanatiek: De week waarin het songfestival plaatsvindt, ben ik voor werkelijk niemand aanspreekbaar en op die avonden is mijn agenda leeg. Ik beheer een besloten Facebook-groep over het Eurovisie Songfestival, verslind al het nieuws en kijk elk jaar met een groep vrienden in de kroeg naar de shows. Bovenal geef ik op ludieke wijze commentaar op social media. Tot vreugde en verdriet van veel van mijn volgers. In die week wordt ik zowel ontvolgd als ontvriend en krijg tegelijkertijd spontane vriendschapsverzoeken van wildvreemden die me juist willen volgen. Dus je mag me een fan noemen. Sommige zeggen ‘expert’. Anderen ‘een songfestival-gekkie’. Ikzelf hou het op liefhebber. Het was voor de redactie van Jonet.nl de reden om mij te vragen een blog bij te gaan houden. In de weken in aanloop naar het festival in Tel Aviv zal ik bloggen over alles wat er in en rond Israël op het liedjesfestijn gebeurt, en heeft plaatsgevonden. De tekst gaat verder onder de afbeelding.

Landen en geld
Hoewel inmiddels verheven tot een camp muziekfeestje dat in de beeldvorming vooral bedoeld zou zijn voor homo’s en vrouwen, is het Eurovisie Songfestival het grootste live entertainment televisieprogramma ter wereld met gemiddeld twee tot driehonderd miljoen kijkers. En dat vraagt om strikte spelregels. Voor degene die er niet bekend mee zijn even wat feiten op een rij:

Per act mogen er maar zes uitvoerenden op het podium staan, ieder liedje mag slechts drie minuten duren en de inzending mag niet uitgebracht zijn vóór 1 september van het vorig kalenderjaar. Verder brengt elk land zijn eigen regisseur mee en mogen aan elke editie van het Songfestival maximaal 46 landen meedoen. Steeds meer landen doen mee, mede doordat Europa in de loop der jaren is veranderd. Met nog meer deelnemende landen zou er noodgedwongen nog een extra voorronde nodig zijn. Er is – net als bij voetbal – een officiële loting voor de plaatsing van de landen in de halve finales en zijn de big five altijd direct geplaatst in de finale. Dit zijn de landen die het meeste geld neerleggen voor deelname – Spanje, Italië, Duitsland, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk. Uiteraard is ook het land wat het jaar voorafgaand won automatisch geplaatst voor de finale. Vaak is dat tevens het land wat het ook organiseert. Zo hoeft Israël dit jaar niet mee te doen aan de halve finales.

Een stukje geschiedenis
Maar hoe is het eigenlijk begonnen? hoor ik je denken. Het zangconcours is verzonnen door de Fransman Marcel Bezençon. Hij baseerde het evenement op het succesvolle San Remo Music Festival in Italië, waar verschillende Italiaanse artiesten streden om de hoofdprijs. ‘San Remo’ staat bekend als de hofleverancier van grote Italiaanse sterren als Andrea Bocelli, Laura Pausini en Eros Ramazotti. Het idee voor het Songfestival ontstond om de Europeanen in het naoorlogse West-Europa door middel van muziek met elkaar te verbinden en om technische innovatie van live-televisie, dat in de jaren vijftig zijn intrede deed, in West-Europa uit te testen. De eerste editie werd gehouden in 1956 in Zwitserland en er deden zeven West-Europese landen mee, waaronder Nederland. Zwitserland won ook deze eerste editie van het festival met het nummer Refrain van de vorig jaar op 94-jarige leeftijd overleden zangeres Lyss Assia. De tekst gaat door onder de video.

Door de jaren heen is de zangwedstrijd uitgegroeid met landen uit andere windstreken in Oost-Europa en daarbuiten en vooral dat laatste stuit doorgaans op nog al wat vragen, en soms zelf onbenullig onbegrip van de niet kenners. Hoezo mag Israël eigenlijk meedoen? Bezençon was de eerste directeur van de European Broadcasting Union (EBU), een samenwerkingsverband van publieke omroepen uit Europese landen en enkele landen in het Midden-Oosten en Oost-Afrika. Alle landen die als lid aangesloten zijn bij de EBU mogen meedoen aan het liedjesfestijn. Zo ook Israël, Marokko, Vaticaanstad (heeft eigen omroep), Libanon, Jordanië, Libië en Liechtenstein mogen officieel deelnemen aan het festival. Marokko deed 1 keer mee in 1980, Liechtenstein hoopt in 2020 haar debuut te maken. En ook Kosovo hoopt de komende jaren, als de EBU hun aanvraag voor het lidmaatschap accepteert mee te kunnen doen.

Israël op Eurosong
Israël was het eerste niet Europese land wat debuteerde op het zangconcours in 1973 met het liedje Ey Sham uitgevoerd door zangeres Ilanit. Zij gold in die jaren als een grote ster in eigen land. Het was direct een succesvol debuut aangezien de vierde plek werd behaald met 97 punten in een spelersveld van zeventien deelnemende landen. En dat is niet zo gek. Hoewel het nu wat gedateerd klinkt, was het voor die tijd een moderne eigentijdse inzending met een herkenbaar en lekker in het gehoor liggend refrein wat voor iedereen makkelijk was mee te zingen. Daardoor sprak het meteen een groot publiek aan. De tekst gaat verder onder deze video.

Sindsdien mag Israël gerekend worden tot een van de meest succesvolle Eurovisielanden. Door de winst van vorig jaar is Israël zelfs toegetreden tot de top-5 van landen met de meeste Eurovisie overwinningen op hun naam. Op één staat Ierland met zeven overwinningen, gevolgd door Zweden met zes winnaars en op de derde plaats het Verenigd Koninkrijk, Luxemburg en Frankrijk met allen vijf winnende liedjes. Israël deelt samen met Nederland de vierde plaats. Beide landen wonnen vier keer. De hekkensluiters van de top-5 zijn Denemarken en Noorwegen – beide wonnen drie keer. Saillant detail wat weinig mensen weten: Noorwegen is tevens recordhouder in de onderste regionen van de wedstrijd. Maar liefst elf keer werden ze laatste, vaker dan welk land dan ook, waarvan vier keer met nul punten, eveneens vaker dan welk land dan ook.

Hallelujah
Niet alleen won Israël vier keer, maar ook heeft het land grote Songfestival-krakers afgeleverd die in ons collectieve geheugen gegrift staan. Wie herinnert zich niet Izhar Cohen & The Alphabeta met hun aanstekelijke A-ba-ni-bi uit mijn geboortejaar 1978 of Milk & Honey en zangeres Gali Atari met hun wonderschone Hallejulah uit 1979, wat naar mijn smaak nog steeds geldt als een van de beste Eurovisie-liedjes ooit. Met deze klassiekers wist Israël twee opvolgende jaren achter elkaar te winnen. Dit was daarvoor alleen Luxemburg gelukt met twee andere Eurosong evergreens: Après toi van Vicky Leandros en mijn favoriete Eurovisieballade allertijden Tu te reconnaîtras van de Franse zangeres Anne-Marie David. Daarna werd dit begin jaren negentig overtroffen door Ierland die het festival drie keer achter elkaar won. De tekst gaat verder onder de video.

Dana International
Daarnaast was Israël baanbrekend door in 1998 als eerste in de geschiedenis van het evenement een transseksuele zangeres te laten deelnemen, wat in heel de wereld voorpagina nieuws werd. Dana International won glorieus in 1 van de spannendste puntentelling uit de Eurovisiegeschiedenis met 172 punten. Daarover in een volgende blog meer. Kortom: Israël is niet meer weg te denken op het Eurovisie podium. Even leek het erop dat ze ermee zouden stoppen in 2017 door gedoe bij de Israëlische Omroep. Dit bleek gelukkig een jaar later alsnog te zijn opgelost, waardoor Israël nog steeds meedoet.

Door Netta’s winst van vorig jaar met haar #metoo song Toy zal het festival dit jaar opnieuw plaatsvinden in Israël. Er treden straks in de Expo Tel Aviv 41 landen aan voor de bloedstollende wedstrijd. En dat ondanks de internationale kritiek die er klinkt om een verbindend muziekfestival te laten plaatsvinden in het politiek onrustige en volgens sommige zelfs onveilige land.

Maar hoe dan ook geldt: Israël is Eurovisie en Eurovisie is Israël.

Dit jaar moet zanger Kobi Marimi met zijn Home de vijfde overwinning voor Israël gaan binnenhalen. Die kans lijkt me echter vrij nihil. Bij de bookmakers, of bookies, zoals wij Eurovisiefans ze noemen – de wedkantoren – staat hij op een schamele 26ste plaats. Daar tegenover is er de koppositie van Nederland, waarmee wij na 44 jaar eindelijk weer eens serieus kans maken op de winst en daarmee meteen Israël voorbij streven en stijgen naar de derde plek in het eindklassement.

Maar het zou zomaar eens heel ander kunnen gaan uitpakken…

Niets is namelijk zo onvoorspelbaar als het Eurovisie Songfestival. En dat maakt het nou juist zo leuk.

Kortom, ik eindig sportief en wens gastland Israël heel veel הצלחה! (succes!)