Jiddisch theater in Boekarest houdt taal levend

Jiddisch Staatstheater
wiki

Het Joodse Staatstheater staat er wat verloren bij in een kleine zijstraat van de Roemeense hoofdstad Boekarest. Het is één van de laatste overblijfselen van de ooit omvangrijke Joodse gemeenschap in Roemenië. En het is één van de weinige professionele Jiddische theaters die er nog zijn in Europa; de twee andere staan in Warschau en Moskou.

In 2014 veroorzaakte zware sneeuwval een ramp: het dak zakte in, en het theater moest twee jaar gesloten blijven. Afgelopen november ging het weer open, met een nieuw dak, een nieuwe laag verf binnen en geheel nieuwe elektrische bedrading.

Begin januari bracht het theater “Warschau: Een toeristische gids”, een tragikomedie die zich afspeelt in de periode vlak na de tweede wereldoorlog, toen Joodse gezinnen terugkeerden naar Polen in de hoop hun eigendommen terug te krijgen. Het theater was uitverkocht, ondanks de dikke laag sneeuw die de stad bedekte.

Het eerste Joodse theater in Roemenië werd opgericht in de jaren 1870 in de stad Iasi in het oosten van het land. Het huidige theater in Boekarest werd opgericht in 1940 en bleef de gehele oorlog open, ondanks het virulente antisemitisme. Veel Roemeense Joden werden naar werkkampen gestuurd door de Roemeense regering die aan de kant van nazi-Duitsland stond tot 1944. Toen werd de kant van de geallieerden gekozen.

Gedurende de oorlog mochten Joodse acteurs en toneelschrijvers nergens anders hun werk vertonen dan in dit theater. Maar zij mochten hun stukken niet in het Jiddisch opvoeren.

Later, onder de communistische dictatuur van Nicolae Ceausescu, werd het grootste deel van de Joodse wijk gesloopt om plaats te maken voor zijn megalomane architectuurplan voor de stad in Sovjet-stijl. De manager van het theater vertelt dat de hele buurt werd gesloopt, behalve het theater. Het bleef alleen over tussen de ruïnes. Het theater werd weliswaar niet gesloopt, maar het was in een belabberde toestand: geen verwarming, zeer slechte elektrische voorzieningen.

Onder het communisme mochten de voorstellingen in het Jiddisch worden gespeeld, en de acteurs gebruikten dat om de censuur enigszins te omzeilen. De meeste bezoekers verstonden geen Jiddisch en waren afhankelijk van vertalingen. “Omdat wij op het toneel Jiddisch spraken, konden we dingen zeggen die je niet mocht zeggen in Roemenië,” vertelt Rudi Rosenfeld, een 75-jarige acteur die sinds eind jaren 1940 bij het theater betrokken is. “Het publiek had koptelefoons op en onze collega’s vertaalden onze tekst in het Roemeens, maar sloegen de gevoelige gedeelten over.” Tegenwoordig worden de vertalingen geprojecteerd boven het toneel.

In de jaren 1980 verdween het grootste deel van de Joodse bevolking naar Israël, omdat Ceausescu emigratie toestond in ruil voor geld en hulp van Israël. Tegenwoordig wonen er nog maar elf duizend Joden in Roemenië; voor de tweede wereldoorlog waren het er achthonderd duizend. Er zijn nog een paar synagogen in Boekarest, maar van een Joodse buurt is geen sprake meer.

Het theater heeft 250 zitplaatsen in een rijkelijk versierde theaterzaal en de akoestiek is uitstekend. De leiding wil niet dat het een monument voor het verleden wordt, maar streeft ernaar om een culturele bijdrage te leveren. Het publiek is zeer divers, zowel voor de Jiddische als de Roemeense voorstellingen.

Categorie:

Home » Cultuur » Jiddisch theater in Boekarest houdt taal levend