Joods verkiezingsdebat: discriminerend gedrag zwaarder bestraffen

Antisemitisme, Veiligheid, Joods leven en Onderwijs en identiteit. Over die thema’s ging het Joodse verkiezingsdebat voor de gemeenteraadsverkiezingen in Amsterdam. Het debat werd maandagavond in de synagoge van de Liberaal Joodse Gemeente aldaar gehouden. Onder de deelnemers bestaat geen enkele twijfel. Voor antisemitisme is geen plaats in de stad. Het debat was georganiseerd door de Liberaal Joodse Gemeente (LJG), de Portugees Israëlietische Gemeente (PIG) en Joodse Gemeente Amsterdam (NIHS).

Joods Akkoord
“Eigenlijk is het erg dat we nu, in 2022, nog steeds moeten praten over een onderwerp als antisemitisme”, zei PvdA-lijsttrekker Marjolein Moorman, tevens onderwijswethouder. “Zelfs zoveel jaar na de oorlog. Dat doet pijn. En dat geldt voor alle vormen van discriminatie.” En toch bleef dat onderwerp de rode draad tijdens de debatten over de verschillende thema’s.

Bijna alle partijen in de Amsterdamse raad hebben in 2018 het zogenoemde Joods Akkoord ondertekend. Daarin hebben ze onder meer afgesproken het Joodse leven in de stad te stimuleren. Ook zouden alle middelbare scholieren tenminste een keer een Sjoa-monument hebben bezocht of naar een plek zijn geweest waar de Tweede Wereldoorlog wordt herdacht. Maar de praktijk blijkt weerbarstig. Moorman gaf volmondig toe dat de doelstellingen uit het Akkoord niet zijn gehaald. Onder meer op het gebied van onderwijs moet nog veel gebeuren.

Docenten in sommige stadsdelen durven op hun school de Sjoa niet te bespreken uit angst voor reacties van leerlingen. Joodse scholen en instellingen kunnen nog altijd niet functioneren zonder beveiliging. “Welk beeld moeten Joodse kinderen van Nederland hebben als ze naar een school gaan waar een hek omheen staat en iedere bezoeker langs de beveiliging moet”, vroeg Kune Burgers van oppositiepartij VVD zich af. Wethouder Moorman verwacht veel van een aantal projecten die gericht zijn op ontmoeting. In het initiatief ‘Leer je buren kennen’ bijvoorbeeld, bezoeken leerlingen van het ROC Amsterdam het LJG. “Veel van die kinderen hebben een islamitische achtergrond”, zei de PvdA-voorvrouw. “En dan zien ze dat die verschillende vormen van geloofsbeleving toch veel raakvlakken hebben. Dat kan leiden tot meer begrip.”

Discriminatie
Hoewel er nooit plaats mag zijn voor racisme, discriminatie en antisemitisme in een samenleving, wil Burgers de bestrijding van antisemitisme voorrang geven bij de bestrijding van discriminatie en onverdraagzaamheid. “Antisemitisme leidt veel vaker tot fysiek geweld. Het begint bij schelden en gaat dan van kwaad tot erger.” Wethouder Rutger Groot Wassink (Diversiteit en Antidiscriminatiebeleid) van GroenLinks, tevens lijsttrekker, vindt dat ingewikkeld. “We moeten oppassen dat elke subgroep een eigen coördinator krijgt. Elke vorm van racisme, discriminatie en antisemitsme is verwerpelijk.” Hij pleitte ervoor discriminatie an sich zwaarder te bestraffen. Hij kreeg bijval van Kevin Kreuger (JA21). “Bij politieoptredens kunnen agressie en veiligheid een leidraad zijn. Dat is dus breder dan antisemitische uitingen alleen.” Ook Ruben Koekoek (D66) vindt dat het Openbaar Ministerie en de politie alerter zouden moeten zijn op discriminerend gedrag. “Dat geldt ook voor onverdraagzaamheid ten opzichte van moslims en de LHBTIQ+-gemeenschap.”

Een opvallend voorstel om de pakkans voor discriminerend gedrag te vergroten, kwam van Kreuger (JA21): een lok-agent met een keppel. “Dan heb je bij een overtreding een heterdaadje.” Het leidde tot veel hilariteit bij de deelnemers aan het debat, maar legde wel een onderliggend probleem bloot. De pakkans voor antisemitisme en discriminatie is namelijk relatief klein. Om die pakkans te vergroten pleitte wethouder Rutger Groot Wassink voor versterking van de Amsterdamse politie. “Een ‘lokjood’ lost het probleem niet op.”

Kosten beveiliging
Tijdens de afgelopen collegeperiode leidde het mogelijk afschalen van de beveiliging van Joodse scholen en instellingen tot veel onrust. Er bleek bij de deelnemers aan het debat verwarring te bestaan over de kosten van de beveiliging voor Joodse scholen. Volgens onderwijswethouder Moorman worden scholen niet gekort op de gemeentesubsidie: Joodse scholen hebben een hoge ouderbijdrage en een deel van dat geld is bedoeld om de beveiligingskosten te dragen. Eerder dreigde de gemeente de gemeentelijke subsidie te stoppen, omdat de ouderbijdrage te hoog zou zijn. Na gesprekken met Joodse onderwijsinstellingen is die maatregel van tafel, verklaarde Moerman. “Er is een uitzondering gemaakt. Want veel ouders zijn juist bereid meer te betalen voor de veiligheid van hun kinderen.” Een aantal partijen zette vraagtekens bij het feit dat scholen en instellingen zelf voor een groot deel de beveiliging betalen. “Daar zou de gemeente meer geld voor moeten uittrekken”, zei VVD’er Burgers. Dat bleek ook uit het sentiment in de zaal.

Joods leven
Veiligheid en antisemitisme vormen ook een bedreiging voor Joods leven in de stad. In de Amsterdamse woonwijk Buitenveldert is een van de weinige, zo niet de enige plek in Nederland waar Joods leven mogelijk is. Er zijn veel koosjere winkels, een synagoge en een Joodse school. Amsterdam zou meer moeten doen om dat Joodse leven mogelijk te maken. De overheid moet dat beschermen en stimuleren, vindt CDA-lijsttrekker Diederik Boomsma.

Een van de mogelijkheden om die Joodse identiteit in Buitenveldert te bewaren, is meer steun voor het Joods Cultureel Centrum, aan de Van der Boechorststraat. Het is altijd goed om steun te verlenen waar nodig is, dat is een van de speerpunten van ons verkiezingsprogramma, zei Gerjan van de Heuvel van de ChristenUnie. Die steun geldt ook voor kerken en moskeeën. “Zij vormen de ziel van de stad.” Boomsma (CDA) ziet een mogelijkheid voor het JCC als multifunctionele ruimte. “Ik zie kansen voor nieuwe woningen. Met een particulier initiatief kun je woningen bouwen bovenop het centrum. Die huizen kun je beschikbaar stellen aan mensen die Joods willen leven en in de stad willen blijven.

Erik Bobeldijk van de SP wil dat de gemeenteraad oog heeft voor alle Joodse inwoners: mensen van Joodse komaf in andere wijken hebben ook recht op die faciliteiten. Om Buitenveldert in dat opzicht met voorrang te behandelen schuurt met het gelijkheidsbeginsel, aldus de SP. “Het is de taak van de overheid dat Joden zich overal veilig voelen en van voorzieningen gebruik kunnen maken.” Daarnaast is hij bang voor het ontstaan van een Joodse ‘bubbel’. Dan is er nog minder contact tussen Amsterdammers onderling.

Gratis parkeren?
Verder barstte er in de LJG-sjoel een scherpe discussie los over het parkeerprobleem van die Joodse gemeente. Op zaterdagen is er geen parkeerplek te vinden en ook moeten bezoekers betalen. Vanuit de zaal werd geopperd dat gratis parkeren de oplossing zou zijn. GroenLinks-voorman Groot Wassink kwam echter op voor het parkeerbeleid van het huidige college, waar zijn partij deel van uitmaakt. “U zult toch niet denken dat wij autorijden en parkeren gaan stimuleren?” Anderen waren meer voor het mogelijk maken van betere parkeervoorzieningen. Zo opperde CDA’er Boomsma om het voorbeeld te volgen van een Koptische kerk in Amsterdam Noord, waar kerkgangers op zondagen gratis mogen parkeren in de buurt. “Dit zou ook voor de LJG iets kunnen zijn.”

Hoewel de partijen het onderling niet eens zijn over de manier waarop dat moet gebeuren, zijn ze het er wel over eens dat het Joods Akkoord uit 2018 verder moet worden uitgewerkt. Nog lang niet alle doelstellingen zijn gehaald. Wat de coalitie van GroenLinks, PvdA, SP en D66 betreft, gaan ze de komende vier jaar aan de slag om die doelstellingen wel te halen. De gezamenlijke wens is dat het verkiezingsdebat over vier jaar niet meer over deze thema’s gaat.