‘Loofhutten op straat in Mokum nooit verdwenen’ – achtergrond
Een paar dagen geleden meldde de Amsterdamse stadszender AT5 dat loofhutten op straat terug zijn van weggeweest in de hoofdstad. In een speciaal project op het Waterlooplein waren drie loofhutten te zien, in de hoogte en vorm zoals ze voor de Sjoa ieder jaar rond Soekot in het straatbeeld stonden. Volgens het item stond de stad er vol mee. Niet iedereen is het daar echter mee eens: het tegendeel blijkt uit onderzoek.
Stukje geschiedenis
De loofhutten waren een initiatief van projectleider Julia van der Krieke van De Joodse Stad. “Ik vind dat de Joodse geschiedenis een heel belangrijk onderdeel is van de Amsterdamse geschiedenis. Dus ik denk dat dit voor alle Amsterdammers een belangrijk stukje geschiedenis is om iets te leren over je stad,” zegt zij tegen AT5. “De gevels van de huizen die daar vroeger te zien waren, die zijn weer terug te zien op deze loofhutten,” vertelt Bart Wallet, UvA-hoogleraar Joodse studies.
Joods leven bevorderen
Volgens de organisatoren was het tot aan de Sjoa gewoon dat er rond deze tijd loofhutten te zien waren in het Amsterdamse straatbeeld. Vaak hadden ze de vorm van kleine, vierkante huisjes in Hollandse renaissancestijl. Met Soekot bouwen Joden een loofhut om in samen te komen. Tijdens dit Joodse feest wordt herdacht dat het Joodse volk veertig jaar lang door de woestijn trok en in hutten of tenten woonde tijdens de uittocht uit Egypte naar het beloofde land. Met het project ‘keren de soekot terug’ in het straatbeeld en komt het Joodse leven terug, aldus de organisatie.
Foute aanname
Niet iedereens is het ermee eens dat de loofhutten na de bange jaren ’40-’45 zouden zijn verdwenen uit het Amsterdamse straatbeeld. NIK-secretaris Ruben Vis roemt de loofhutten op het Waterlooplein en het inititatief van Van der Krieke, maar stelt dat zij en de andere organisatoren het inhoudelijk bij het verkeerde eind hebben. Het klopt namelijk niet dat voor 1940 de straten bezaaid zouden zijn met loofhutten op en rond Soekot, aldus Vis.
‘Straten nooit bezaaid’
Vis: “Het doet de indruk wekken alsof de straten in de Joodse buurten van Amsterdam gedurende een week bezaaid waren met loofhutten en iedere Amsterdammer vroeger zich bewust was dat er loofhutten waren, zoals iedereen het straatbeeld kent met kerstversieringen. Het zal zeker zo zijn geweest dat er enkele Soekot aan huizen stonden, zoals op de Zwanenburgwal, maar de meeste Joden hadden helemaal geen Soeka. Net zo goed als dat de meeste Joden niet regelmatig naar sjoel gingen. En in het overgrote deel van de gevallen was de Soeka ook toen op eigen terrein, in de tuin of op een balkon.”
Buitenveldert
Ook klopt het niet dat de loofhutten na 1945 compleet zijn verdwenen uit het Amsterdamse straatbeeld, stelt Vis vast. “Toen ik op het Loofhuttenfeest naar sjoel liep, zag ik een Soeka staan op het grasveldje van een van de straatjes achter de Kastelenstraat. In een WhatsApp-groep bood iemand aan dat je haar Soeka mag gebruiken om in te zitten in de Arent Jansz. Ernststraat.” Ook heeft Vis voor zijn boek Niet gemakkelijk iets te bereiken in Amsterdam-West foto’s uit de jaren zestig gezien met loofhutten op straat of in de openbare ruimte.
Goed bedoeld en onaangenaam
Vis tegen Jonet.nl: “Het onaangename van de hele aangelegenheid is dat het bouwen van een Soeka in een groenstrook, aan een huis of anderszins zichtbaar voor de Amsterdammer in de straat, dus niet iets van het verleden is. De Soeka wordt gehistoriseerd en daarmee wordt het Joodse leven in Amsterdam gehistoriseerd. Ten onrechte.” Het doet volgens Vis denken aan de pogingen om ‘het Joodse leven te bevorderen’, wat wordt gestimuleerd vanuit de Europese Unie. Goedbedoeld en ook best wel onwerkelijk dat het van ‘bovenaf’ wordt aangezwengeld, zegt hij.
Waar Joden leven
“Maar de focus bij de uitvoering ligt dan precies bij wat er met dit loofhutten-project ook gebeurt. Het Joodse leven wordt er niet mee bevorderd. De niet-Joodse omgeving wordt bekendgemaakt met Joodse tradities. Het Joodse leven wordt bevorderd door heel andere dingen te doen. Namelijk: door Joden dichter bij hun Jodendom te brengen en in staat te stellen hun Joodse leven te kunnen leven. Soekot bouwen op plaatsen waar geen Joden wonen, daar gaat het niet om. Joden bouwen hun loofhut wel en nog steeds, op hun balkon, in hun tuin en soms ook nog gewoon op straat. Ook in Amsterdam.”
