Lubbers, vriend van Joodse volk en Israël

Oud-premier Ruud Lubbers (CDA), die woensdag op 78-jarige leeftijd overleed, was een vriend van de Joodse gemeenschap en van de staat Israël. Plichtbewust kwam hij op voor de Joden in Nederland. Eveneens stak hij op het internationale niveau zijn nek uit voor Israël. In de regeringsjaren van Lubbers (1982-1994) was ons land nog steeds een zeer loyale bondgenoot van het Beloofde Land, iets wat Lubbers liet zien tijdens de Golfoorlog van 1991. Ook kreeg hij te maken met de Israëli’s rond de Bijlmerramp met een beladen El Al-vlucht van 1992.

Los van het bijwonen van Joodse herdenkingen en bijeenkomsten, kreeg Lubbers als minister-president halverwege de jaren tachtig te maken met zijn staatssecretaris Ad Ploeg (VVD) van Landbouw. De rechts-liberaal wilde morrelen aan de rituele slacht en legde een conceptplan op tafel waarin de sjechieta (kosjere slacht, red.) zou worden aangepast. Vanuit bestuurlijk Joods Nederland kwam daar weerstand tegen, zo schrijft huidig NIK-bestuurssecretaris Ruben Vis. Volgens hem was het Michael Bloemendal, die in 1985 tijdens een toespraak in het kader van veertig jaar bevrijding, scherp verwees naar de plannen. Later hadden de twee jongelingen een ontmoeting met Lubbers. Gesproken werd over het plan. Vis: ‘De zaak was gauw beklonken. Staatssecretaris Ploeg werd door Lubbers teruggefloten. Zijn plan met de sjechieta ging niet door. En o ja, die Ploeg zou in een volgend kabinet niet meer terugkeren, daar was Lubbers uiterst resoluut over. Maar … dat mocht niet naar buiten komen.’

In 1990 en 1991 liet Lubbers zich tegenover Israël van zijn beste kant zien tijdens de crisis in aanloop naar de eerste Golfoorlog. Indien het tot oorlog zou komen, dan wilde Nederland een patriot luchtafweersysteem in Israël neerzetten. Dit systeem moest inkomende Irakese raketten weren. Op 16 januari 1991 brak de oorlog uit. De Verenigde Staten namen het, samen met een bonte coalitie van landen, op tegen het Irak van dictator Saddam Hoessein. Hij had eerder het naburige oliestaatje Koeweit bezet en vanwege de grote belangen die daarmee gemoeid waren, besloten de Amerikanen om – na maandenlange diplomatieke druk – tot de aanval over te gaan om Hoessein uit Koeweit te verdrijven. Nederland stuurde drie fregatten naar de Rode Zee, maar kwam vooral in actie door het plaatsen van acht patriot-afweerinstallaties in Israël. Op 8 februari keurde de Tweede Kamer het plan van Lubbers goed. Ook Amerika en Duitsland stuurden patriots naar Israël om de luchtverdediging te versterken.

Het besluit van Nederland om te helpen werd gewaardeerd in Israël. Een jaar later kreeg Lubbers opnieuw met dat land te maken, maar dan tijdens de Bijlmerramp. Op 4 oktober 1992 stortte een Boeing 747-vrachtvliegtuig van de Israëlische maatschappij El Al neer op de flats Groeneveen en Klein-Kruitberg in de Bijlmermeer. Drie Israëlische bemanningsleden en één passagier kwamen om, evenals 43 slachtoffers in de flats zelf. Nadat de doden geborgen waren en de herdenkingen waren geweest, ondervond Lubbers weinig medewerking van de Israëlische autoriteiten waar het ging om de lading van de vlucht. Jarenlang was het zoeken naar een ontbrekend deel gegevens over de lading. Pas in 1999 werd tijdens de Bijlmer-enquête in de Tweede Kamer duidelijk wat er was gebeurd. De enquêtecommissie ontving de ontbrekende informatie over twintig ton van de lading pas drie weken voor aanvang van de enquête uit handen van de Amerikanen. Die hadden het een jaar daarvoor van de Israëli’s gekregen. “Onbegrijpelijk,” aldus Lubbers. “Ik ben hierover buitengewoon teleurgesteld en zeg dat als vriend van Israël. Ik ben er gewoon boos over.”