Onderzoek naar vermoorde Joden Amstelveen
Onderzoeker Bart Wallet, verbonden aan de Vrije Universiteit van Amsterdam, gaat een boek schrijven over de lotgevallen van Amstelveense Joden voor, tijdens en na de Tweede Wereldoorlog. De Stichting Amstelveen Oranje verstrekte hem maandag deze opdracht in het kader van het project Nooit meer Teruggekomen, dat zich toelegt op het in beeld brengen van de oorlogsgeschiedenis van Amstelveen en in het bijzonder de moord op de uit die gemeente afkomstige Joden. Destijds heette Amstelveen nog de gemeente Nieuwer-Amstel.
Tijdens een kleine ceremonie, waarin een overeenkomst van opdracht werd ondertekend, wees burgemeester Mirjam van ’t Veld (CDA) op het belang van het ‘niet vergeten’. Van ’t Veld benaderde in 2015 de Stichting Amstelveen Oranje met het verzoek een project op te zetten die recht doet aan de herinnering van de gedecimeerde Joodse gemeenschap uit Amstelveen, waarvoor in haar gemeente nog geen monument bestond. De stichting zag echter weinig in een stenen monument of de veelgeplaatste struikelstenen, en ging met de politica in overleg over activiteiten met een educatief doel. Het door historicus Wallet te verrichten wetenschappelijk onderzoek en het boek dat daaruit voortvloeit, is daar een onderdeel van.
David Serphos, bestuurslid van Amstelveen Oranje en voormalig directeur van de Joodse Gemeente Amsterdam, startte in de zomer van 2015 met een vooronderzoek bij het NIOD. Toen bekend was welke Joden er in 1941 in Nieuwer-Amstel geregistreerd stonden, is hij in samenwerking met de gemeente aan de slag gegaan met het opsporen van nog levende personen op die lijst. Deze is op last van de Duitse bezetter in alle Nederlandse gemeenten opgesteld. Serphos: “We hebben een twintigtal mensen gelokaliseerd. Een aantal van hen is bereid gebleken om de herinneringen uit die tijd te laten vastleggen in een beeldinterview.”
Samen met een professionele cameraman worden de interviews gemaakt en in een later stadium gemonteerd tot een educatieve documentaire voor Amstelveense schoolkinderen. Serphos: “Ik heb nu acht personen geïnterviewd verspreid over heel Nederland en één persoon in Zwitserland. Ik hoop de komende weken nog vier à vijf interviews te kunnen doen. Het zijn de verhalen van mensen die toen kind waren. We willen hun verhalen laten zien en horen aan de jeugd van vandaag. Over hoe het mogelijk was dat in de straten van Amstelveen, waar zij nu wonen, fietsen en spelen, kinderen van hun leeftijd destijds werden uitgesloten, gediscrimineerd en in de meeste gevallen uiteindelijk werden vermoord. Hopelijk helpt het ze te begrijpen dat de Sjoa een geschiedenis is van individuen en niet een ongrijpbaar verhaal over zes miljoen mensen”, stelt Serphos.
Wallet, die eerder onder meer een boek schreef over de geschiedenis van de Amsterdams-Hoogduitse gemeente NIHS en over de Joodse begraafplaats Zeeburg, krijgt twee jaar de tijd om zijn opdracht te volbrengen. De documentaire waar Serphos aan werkt en andere deelprojecten in het kader van ‘Nooit meer teruggekomen…’ zullen in de loop van 2018 en 2019 hun beslag krijgen.
