Reformatorische kerken spreken ook schuldbeleidenis uit

In navolging van de Protestantse Kerk in Nederland (PKN) hebben ook vertegenwoordigers van de reformatorische kerken hun ‘schuldbelijdenis’ aan de Joden uitgesproken. Ze deden dat donderdag in de Israëlische ambassade in Den Haag en in het bijzijn van opperrabbijn Binyomin Jacobs. Hij en ambassadeur Naor Gilon van Israël kregen een document overhandigd met daarin ‘een belijdenis van schuld’. Eerder was er kritiek op de PKN waarom het zo lang heeft moeten duren om de spijtbetuiging te doen. Dergelijke kritiek is er nog niet op de reformatorische kerken.

Schaamte
De vertegenwoordigers van de reformatorische kerken spreken ‘met schaamte’ uit dat ze nalatig waren in het opkomen voor de bedreigde Joodse gemeenschap in het bezette Nederland. Gedurende de Jodenvervolging en de Sjoa deden deze kerken te weinig om Joden te redden. Maar de vertegenwoordigers erkennen ook met dankbaarheid ‘de moed van hen uit ons midden die wel hun stem verhieven en tegen het onrecht streden’, al brachten ‘velen die moed en dat respect niet op’.

‘Theologische verklaring’
Dominee C.P. De Boer uit Sliedrecht vertelde over dominee J.J. Timmer, die in de bange jaren ’40-’45 predikant in Harderwijk was en tevens secretaris van de Gereformeerde Bond was. Destijds vertelde hij een Joodse dame dat de Joden hun Heiland niet straffeloos hebben kunnen verwerpen. Jeruzalem is met de grond gelijk gemaakt en het volk Israël verstrooid tot aan de einden der aarde, aldus Timmer. Volgens De Boer bood hij een ‘theologische verklaring’ voor het afvoeren van de Joden. “God heeft hen verworpen, omdat zij Gods Zoon vermoord hebben. Sindsdien zijn ze gedoemd te lijden, zo vond hij en vele kerkelijke tijdgenoten,” aldus dominee uit Sliedrecht.

Oprecht medelijden
Volgens De Boer was Timmer oprecht in zijn medelijden met de Joden. Zodoende was hij als mens en predikant met grote invloed in zijn achterban ‘gevaarlijk naïef’, aldus de predikant in de Israëlische ambassade. “Hoewel deze predikant geen antisemitische uitspraken bezigde, creëerde en stimuleerde hij wel met zijn theologische visie een voedingsbodem voor antisemitisme.” Ambassadeur Gilon waardeerde de woorden van de gereformeerden. “We moeten nu naar de toekomst kijken,” stelde de diplomaat. Hij en opperrabbijn Jacobs benadrukten de opkomst van het antisemitisme dat tegenwoordig ook gepaard gaat met antizionisme. Op zondag spraken de reformeerde kerken tijdens de dienst de schuldbelijdenis uit.

Kritiek
Onlangs werd bekend dat de scriba van de PKN een schuldbelijdenis zou uitspreken tijdens de herdenking van de Kristallnacht. Dat gebeurde ook, op zondag 8 november, tijdens de gedenkbijeenkomst in de RAS-sjoel in Amsterdam-Zuid. Volgens sommigen was de PKN veel te laat in het uitspreken van de schuldbelijdenis en het officieel onderkennen van fouten die gemaakt zijn in de oorlog. Anderen wijzen erop dat de verklaring pas kwam nadat premier Mark Rutte (VVD) begin dit jaar excuses aanbood voor de rol van het Nederlandse overheidsapparaat tijdens de bezetting, alsmede de spijtbetuiging van NS-directeur Roger van Boxtel voor de rol van de spoorwegen tijdens de Jodenvervolging. Dergelijke kritiek is vooralsnog uitgebleven tegenover de reformatorische kerken, mogelijk omdat deze schuldbelijdenis veel minder prominent in het nieuws is gekomen.