Sjoel at the pool – column Yvonne van Gelder
Leuk dat ik vanaf heden met u mag delen wat Jodendom in mijn dagelijkse leven betekent. En dat blijkt sinds corona best veranderd te zijn. Niet zozeer mijn persoonlijke beleving en de de rol die het in mijn leven en in huiselijke kring heeft, maar vooral de regels voor synagoge bezoek zijn ingrijpend veranderd. Ik was gewend met zekere regelmaat naar sjoel te gaan, deels vanuit religieus en spirituele behoefte maar minstens zo belangrijk vanwege sociale contacten en als vertrouwd rustpunt in een best druk bestaan.
Doorgaans vindt dit plaats op dezelfde locatie in Amsterdam. Maar omdat ik voor mijn werk regelmatig op reis ben bezoek ik ook wel eens in een synagoge in een ver oord. Van Paramaribo en Cochin en van Berlijn tot Buenos Aires, als er Joods leven is en ik er op sjabbat ben, zal ik proberen een dienst bij te wonen. Deze veelal bijzondere ontmoetingen maken dat ik me minder toerist voel. Ze leveren een schat aan mooie verhalen op en met een beetje mazzel ook nog authentieke kosjere recepten.
Zo’n anderhalf jaar geleden begon Covid-19 een ieders dagelijks leven te beïnvloeden. Langzaam verstilde de wereld en voor mij betekende dat ik vrijwillig repatriërings vluchten ging uitvoeren onder zware omstandigheden. Vanwege de corona kledingvoorschriften van lokale autoriteiten liep ik er tijdens mij werk af en toe bij als een soort maanmannetje. Op veel bestemmingen moesten we dagenlang in strikte hotelkamer-quarantaine.
En toen kwam er ruim een jaar geleden een mail waarin werd aangekondigd dat synagoge diensten in het vervolg via Zoom gestreamd zouden worden. Nu zet ik doorgaans thuis mijn mobieltje vanaf vrijdagavond op stil en ben slechts voor enkele contacten bereikbaar, even geen WhatsApp, mails, Twitter en werk. Dus op sjabbat mijn laptop openen om digitaal een synagogedienst te volgen, was wel iets om over na te denken. Gesprekken hierover met mijn omgeving leverden forse reacties op. Variërend van cynisch en afkeurend tot afwachtend nieuwsgierig.
Kritiek was er ook en ik voerde bevlogen discussies met diverse vrienden die er afkeurend tegenover stonden, opmerkelijk genoeg niet alleen vanuit orthodoxe kring. Voor mij is het Jodendom geen statische religie. Het woord halacha betekent naast rabbijnse wetgeving ook ‘de weg ernaar toe’ en impliceert beweging. Bewegen en dus ‘aanpassen’ zijn voor mij diep verankerd in het Jodendom. De aanpassing om, onder deze omstandigheden, op sjabbat en feestdagen diensten digitaal te streamen, is een mooi voorbeeld van bewegen.
Aanvankelijk riepen de digitale diensten ook veel persoonlijke vragen op. Want ga je thuis voor je laptop ook staan bij gebeden waar je in sjoel bij gaat staan? En is het geoorloofd om ondertussen te genieten van een kop koffie? En als dat mag, is wat lekkers erbij dan ook nog OK? Kortom, een interessante zoektocht naar nieuwe regels en grenzen. En ook in sjoel werd er gezocht naar een modus die waardig is vanuit religieus oogpunt. Maar al snel wende het en werd het een waardevolle manier om met elkaar in contact te blijven. Want door Zoom kunnen inmiddels mensen die door gezondheid, quarantaine of afstand beperkt zijn toch de diensten bijwonen. Kortom, de digitale diensten bleken verbindend te zijn.
Voor mij werden de online diensten, zeker als ik op reis was, een waardevolle manier om me op sjabbat verbonden te voelen met thuis. Vrolijke gebeurtenissen als de bat mitswa van de dochter van kennissen kon ik toch volgen vanuit Delhi en een vriend die werd opgeroepen na herstel van een lang ziekbed, zag ik Seoel op mijn scherm voorbij komen.
Inmiddels zijn we ruim een jaar verder en opent de wereld zich weer langzaam. Voor mijn werk betekent het dat ik af en toe in het buitenland weer de vrijheid heb om naar buiten te gaan. Alles nog steeds afhankelijk van de voorwaarden van de lokale autoriteiten, de Nederlandse overheid en mijn werkgever. Recent was ik in het Ecuadoriaanse Guayaquil, waar ik gelukkig mijn hotelkamer mocht verlaten, heel fijn gezien de tropische temperatuur.
Door het tijdsverschil van zeven uur was het begin van de middag toen de avonddienst in Amsterdam begon en dus nam ik mijn iPad mee naar een volledig verlaten zwembad om die te volgen. Het resulteerde in ‘sjoel at the pool’ en heus waar: het voelde er niet minder spiritueel om.
Deze column is mede mogelijk gemaakt door Stichting Maror.
