Waarom Halsema de ‘Jodenjacht’ niet zag aankomen – achtergrond

De ‘Jodenjacht’ of stadsguerilla van 7 en 8 november overviel burgemeester Femke Halsema (GroenLinks), de politie en het OM compleet. Dat kwam doordat zij en de diensten onvoldoende inhoudelijk inzicht hadden in Telegramgroepen die al ruim voor de wedstrijd Ajax-Maccabi Tel Aviv actief waren. Het ontbreken van sleutelfiguren in de islamitische gemeenschappen van Amsterdam is de hoofdreden van hoe het zo fout kob lopen.

In een reconstructie schetst Het Parool wat er in aanloop naar de nacht van de ‘Jodenjacht’ allemaal mis ging bij de autoriteiten. Voor de wedstrijd van Ajax tegen Maccabi Tel Aviv was meer dan voldoende opgeschaald: achthonderd agenten en anderen waren op de been om alles rustig te houden, zeker gezien de situatie in het Midden-Oosten. Het lukte om na afloop van de wedstrijd islamitische groepen weg te houden bij Israëlische fans, maar toch sloeg de vlam daarna in de pan.

Kwaad bloed

Het gedrag van bepaalde Maccabi-supporters in Amsterdam, een dag voor de wedstrijd, zette kwaad bloed bij jonge moslims die zich al langer in Telegramgroepen hebben georganiseerd. Binnen die groepen organiseerden zij hun wraak die uitmondde in de stadsguerilla tegen Israëli’s en Joden in de nacht van 7 op 8 november. Ook in de dagen daarna was het onrustig. Op maandag 11 november waren er rellen op en rond Plein ’40-’45 in stadsdeel Nieuw-West.

Volgen

Volgens de onderzoekers van Het Parool is de informatiepositie van de politie en de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) in de moslimgemeenschappen belabberd. ‘Ingewijden vertellen dat “vanuit Den Haag” via welke weg dan ook geen informatie kwam die bruikbaar had kunnen zijn om de stadsguerrilla te voorkomen. De Amsterdamse politie volgde Telegramgroepen, WhatsApp-groepen en andere sociale media waarin de haat jegens Joden volop werd geventileerd zeer actief, al in de lange aanloop naar de voetbalwedstrijd’.

Bomen en bos

De groepen worden goed gevolgd, maar er komt zoveel informatie voorbij dat de politie door de bomen het bos niet meer ziet. ‘Daar komt bij dat sommige relevant ogende Telegramgroepen waarin leden elkaar opjutten werden gesloten als er te veel onbekende volgers waren – waarna de hoofdrolspelers waarschijnlijk nieuwe groepen aanmaakten waarin ze alleen bekenden toevoegden. Dan verloor de politie het zicht’, aldus de krant. Ook konden sommige antisemitische teksten niet goed worden geduid: was het nou hooliganisme of islamitisch antisemitisme?

Achter de feiten aan

In de nacht waarop de ‘Jodenjacht’ plaatsvond, kon niemand worden opgepakt omdat er vooraf onvoldoende informatie zou zijn geweest. ME’ers waren eveneens niet wendbaar en doortastend genoeg om de jongens te bestrijden, waardoor de autoriteiten voortdurend achter de feiten aan liepen. Maar vooral: doordat de burgemeester, politie en het Openbaar Ministerie vooraf onvoldoende goede informatie hadden, werd het dweilen met de kraan open. Een paar dagen later volgde een nieuwe verrassing op Plein ’40-’45.

Sleutelfiguren

Volgens de krant valt het probleem te herleiden aan het ontmantelen van het systeem met de sleutelfiguren in de islamitische gemeenschappen. In het gemeentelijke anti-radicaliseringsteam ontstond in 2017 een crisis. Ambtenaar Saadia Ait-Taleb had in de jaren ervoor een netwerk opgebouwd van jongerenwerkers, wijkagenten, hulpverleners, docenten en buurtbewoners. Zij moesten signalen over radicalisering en onrust snel oppikken. Maar toen Ait-Taleb door burgemeester Eberhard van der Laan (PvdA) werd ontslagen, werd het netwerk ontmanteld.

Erfenis Van der Laan

‘De ambtelijke afdeling radicalisering liep leeg en veel sleutelfiguren keerden zich verbitterd af van de gemeente. Hoewel Halsema verzekert dat het stadsbestuur weet wat er speelt in de stad, is dit deel van de erfenis van Van der Laan in de islamitische gemeenschap nog niet verwerkt’, aldus Het Parool. De geplaagde Ait-Taleb vocht haar ontslag aan bij de rechter en kreeg gelijk, waardoor haar naam werd gezuiverd, maar het ontbrekende netwerk en wantrouwen onder moslims in de stad is gebleven.

Halsema botst

Sinds haar aantreden heeft Halsema een paar keer flink gebotst met de moslimgemeenschappen, onder meer door moskeeën onder druk te willen inzetten voor een LHBTIQ+-verklaring. Ook wordt haar verweten dat ze de Israëlische vlag liet hijsen na het bloedbad van 7 oktober 2023, waarbij twaalfhonderd onschuldige Israëli’s en buitenlanders werden vermoord door Hamas-terroristen. ‘Dat alles verkleint de bereidwilligheid om gemeente en politie te informeren over de temperatuur in de stad’, aldus Het Parool. De ‘Jodenjacht’ kan een volgende splijtzwam worden tussen Halsema en moslims.