Zelfreflectie in Amsterdam? – column Brigitte Wielheesen
‘De onrust over de vraag of de Amsterdamse politie een aanslag heeft verdoezeld blijft bestaan. Zeker nu er vanuit de politie gelekt is wie de bestuurder van de zwarte Peugeot is, die op zaterdagavond 10 juni om negen uur op volle snelheid een menigte mensen inreed. Acht personen raakten gewond. Omstanders, slachtoffers en journalisten interpreteerden het als “een aanslag”.
Nog even de feiten op een rij: Een zwarte Peugeot met geblindeerde ramen stond gedurende een lange tijd stil op de trambaan. Twee politieagenten liepen op de auto af en de bestuurder opende zijn raampje. Politie sprak hem aan, waarna hij vol gas gaf en met hoge snelheid op een massa mensen inreed. Die mensen vlogen de lucht in en de bestuurder vluchtte. De agenten hielden hem aan en brachten hem naar het politiebureau op het Centraal Station. Hulpdiensten waren direct ter plekke. Acht gewonden. Journalisten spraken met getuigen die aangeven dat het allemaal op een aanslag leek, zeker omdat de automobilist volgens sommige getuigen een niet-westers uiterlijk had. Speculaties over een aanslag door een moslim verschenen direct in de sociale media.
Als ik aan een willekeurige persoon de vraag stel wat hij of zij verwacht van de politie, dan krijg ik de volgende antwoorden: boeven vangen en de veiligheid van de burgers waarborgen. Op de website van de politie wordt duidelijk aangegeven wat de kerntaken van de organisatie zijn: Voor veiligheid zorgen (voor iedereen in Nederland). Criminaliteit voorkomen en bestrijden. De openbare orde bewaken. Strafbare feiten opsporen. Hulp verlenen bij nood. En het uitvoeren van politietaken voor Justitie.
Inschattingsfout?
Maakte de politie op 10 juni een inschattingsfout door prioriteit te geven aan de taak “de openbare orde bewaken” zonder rekening te houden met de sentimenten van de omstanders? Mijn conclusie is ja. Om 22.05 uur twitterde de politie het volgende: “Verdachte gesproken. Lijkt niet te gaan om opzet maar een onwelwording, uiteraard doen we verder onderzoek om eea uit te sluiten.” Er word niet gesproken over getuigenissen van omstanders en slachtoffers. De volgende ochtend gaf de politie nog eens een schriftelijke update. Er werd daarna niet gesproken over getuigenissen van omstanders en slachtoffers. Geruchten over een eventuele aanslag werden groter om door de media werd gemeld dat drie Israëliërs gewond zijn geraakt.
Verder werden er geen gegevens door de politie meer verstrekt tot 13 juni. De politie stelde het volgende: “Behalve de verklaringen van de slachtoffers en getuigen zijn er ook politiemensen die de feitelijke aanrijding gezien hebben.” De verdachte is op de avond van 13 juni vrijgelaten. Tot dusverre blijft de vraag bestaan of het op 10 juni om een aanslag ging of niet.
Rotterdam doet het beter
Vorige week hebben we in Rotterdam mogen aanschouwen hoe het wel moet. De politie Rotterdam hoorde op 23 augustus om half zes ‘s middags dat er een eventuele aanslag zou kunnen plaatsvinden tijdens een concert in de Maassilo. Direct werd burgemeester Ahmed Aboutaleb (PvdA) op de hoogte gebracht. Er vond daarop direct overleg plaats tussen hem, de politie, het Openbaar Ministerie, de concertorganisatie en de bandleden. Die laatsten gaven hun voorkeur aan om niet op te treden. Tien minuten na de oorspronkelijke aanvangstijd twitterde de organisatie van de Maassilo dat het concert is afgelast in verband met een mogelijke aanslag. Dit leverde direct onrust op binnen de sociale media. Hierop reageerden Aboutaleb en politie. Om half tien ‘s avonds was er een persconferentie waarin de burgemeester liet zien hoe je krachtig, open en duidelijk communiceert. Hij gaf de volgende verklaring: “Het ringenmodel dat de politie heeft gelegd rond de Maassilo om de omgeving te monitoren, heeft de arrestatie van de bestuurder van een Spaanse auto met Spaans kenteken. Een busje om precies te zijn met daarin gasflessen. Of het busje met de gasflessen te linken is aan de dreiging dat kan nog niet worden vastgesteld.” Verder gaf hij aan dat je deze variabelen niet zomaar kunt optellen, want voor hetzelfde geld is het gewoon een verdwaalde loodgieter.
Wat deed burgemeester Aboutaleb tijdens deze persconferentie? In alle rust bedaarde hij, en haarfijn aangevoeld, de gemoederen en angsten van zijn burgers en de media. Hij liet zien dat zijn team de regie heeft en er alles aan doet om een terreurdreiging uit te sluiten. Na de persconferentie verliep alle communicatie via de politie Rotterdam, zorgvuldig gecommuniceerd op feiten en geen veronderstellingen. Eenheidschef Frank Blaauw gaf de volgende ochtend een persconferentie, waarin hij vertelde dat die nacht om twee uur een 22-jarige monteur uit Noord-Brabant is aangehouden. Uit de opmerking van Aboutaleb tijdens de persconferentie dat het “misschien gewoon een verdwaalde loodgieter” is, zou je achteraf kunnen concluderen dat het rechercheteam dit al onderzocht.
Waar was Van der Laan?
De wereld was te klein geweest als burgemeester Aboutalab de persconferentie was begonnen met de woorden: “Mensen maak je niet druk, het is waarschijnlijk een dronken monteur”. En dat is nu precies wat er binnen het uur gebeurde in Amsterdam. “Mensen maak je niet druk. We hebben de bestuurder gesproken. Hij voelde zich niet lekker. Ja, dat kan gebeuren. En wat jullie denken of speculeren, interesseert ons niet.” Door daar op 13 juni nog eens met een zekere arrogantie bovenop te gooien dat er ook politieagenten getuigen waren.
Bij ingewikkelde openbare orde vraagstukken is de burgemeester verantwoordelijk en daarmee ook over de daarover gaande communicatie. Waar waren burgemeester Eberhard van der Laan (PvdA) en eenheidschef Pieter-Jaap Aalbersberg op zaterdagavond 10 juni? Waar waren zij op zondag 11, maandag 12 of dinsdag 13 juni toen er kansen lagen om de geruchtenstroom te stoppen? Heeft er überhaupt direct na het ongeluk voor het Centraal Station een serieus overleg, het zogenaamde wegingsmoment, tussen burgemeester Van der Laan, eenheidschef Aalbersberg en het Openbaar Ministerie over de communicatie en het onderzoek plaats gevonden?
Een ander opvallend feit is dat de dader zich sinds zijn vrijlating angstvallig stil houdt. Als het daadwerkelijk een ongeluk was, veroorzaakt door een lage bloedsuikerspiegel had ik, als ik de Marrokaans-Nederlandse bestuurder was, mij direct na mijn vrijlating gemeld bij de media. Ik was bij talkshow Jinek aangeschoven om mijn excuses aan te bieden, had uitgelegd wat er gebeurd was en had gezegd dat de het een stommiteit was om met een lege maag auto te gaan rijden. Ook was ik bij de slachtoffers in het ziekenhuis op bezoek gegaan met ten minste een fruitmand. Al was het maar om aan te tonen dat niet elke moslim een terrorist is.
Binnen de politie Amsterdam bleek door een lek naar weblog GeenStijl dat in ieder geval minstens één persoon binnen het politieapparaat erg ontevreden is over de geheimzinnige houding van de hoofdstedelijke politietop. In de mail van nationaal korpschef Erik Akerboom – die overigens nu wel heel snel naar buiten toe communiceerde – over deze zogenaamde “wandaad” van “de klokkenluider” is misschien de beweegreden om een rookgordijn inzake de informatie over het voor het CS Amsterdam duidelijk geworden: “Sentimenten en tegenstellingen worden aangewakkerd in een samenleving die toch al onder spanning staat. Het gif dat leidt tot uitsluiting van mensen, buiten en binnen ons korps, wordt bewust gevoed. Dit past niet binnen ons korps.”
Zelfreflectie
Wat was de schade geweest bij transparante en duidelijke communicatie in de eerste 48 uur? Geen. Waren de sentimenten en tegenstellingen waar Akerboom zo bang voor is aangewakkerd? Nee. Het overgrote deel van de Nederlanders was gewoon opgelucht geweest en door gegaan met hun leven, net zoals dat gebeurde op de ochtend van 24 augustus in Rotterdam.
Korpschef Akerboom zou zich moeten afvragen of hij niet diegene is die moet worden zijn aangesproken over het aanwakkeren van sentimenten en tegenstellingen in de maatschappij door verkeerde inschattingen, wegingsmomenten en niet-transparante communicatie. En van enige zelfreflectie is in Amsterdam volgens mij geen sprake.’
Waardeert u dit artikel?
Doneer hier dan een klein bedrag. Jonet.nl is een journalistiek platform dat zonder giften niet kan bestaan. Wij danken u bij voorbaat.
Wil je meer informatie of een hoger bedrag doneren? Ga naar jonet.nl/doneren