Allegorie antisemitisme: nieuwe film J.K. Rowling
Het eerste vervolg op de serie Harry Potter films, “Fantastic Beasts and Where to Find Them” is een avonturenfilm. Het is de eerste in een serie van vijf nieuwe films en hij bracht in het weekend van de première als 75 miljoen dollar op.
Maar het is niet alleen maar spannend vermaak. De film is ook een allegorie over de gevaren van antisemitisme, xenofobie en in het algemeen de angst voor de ‘ander’ in onze maatschappij.
Het verhaal volgt Newt Scamander, een jonge ‘magizoöloog’ die de wereld rondreist en exotische magische wezens bestudeert, naar New York in 1926. Onderweg probeert hij een aantal ‘beesten’ terug te vinden die uit zijn magische koffer zijn ontsnapt. Newt wordt vrienden met twee duidelijk Joodse personages: Tina Goldstein, die voor het Magische Congres van de Verenigde Staten werkt, en Jacob Kowalski, een veteraan uit de Eerste Wereldoorlog, die een bakkerij wil beginnen op de Lower East Side in New York. J.K. Rowling noemt geen religies of etniciteiten, maar het shot van het straatnaambord ‘Orchard Street’ in het hartje van de Lower East Side – die het centrum was van de wereld van Joodse immigranten in de eerste decennia van de twintigste eeuw – laat niets aan duidelijkheid te wensen over.
Toch is er nog een diepere Joodse ondertoon in de film. Er is een tweede verhaallijn waarin een zwarte wolk de stad New York terroriseert. Deze machtige donkere massa, ‘Obscurus’, kan straten en gebouwen wegvagen, en is het product van maatschappelijke onderdrukking. Als kinderen die worden geboren met magische krachten deze onderdrukken, komt deze donkere kracht vrij. Het kind zelf sterft meestal voordat het tien jaar oud is.
Hier is een duidelijke parallel te zien met de enorme xenofobie en het antisemitisme in de jaren twintig van de vorige eeuw in de Verenigde Staten. De massale immigratie van Joden en Zuid- en Oost-Europeanen leidden tot een tegenbeweging in de VS: in 1921 en 1924 werden wetten aangenomen die de immigratie sterk beperkten. De Russische Revolutie voedde de angst dat buitenlandse ‘radicalen’ mee zouden komen met de nieuwe immigranten. De beruchte Henry Ford sponsorde een antisemitische krant en er kwamen quota voor Joden op prestigieuze Amerikaanse universiteiten. Dus verborgen veel Amerikaanse Joden hun culturele en religieuze identiteit uit angst voor discriminatie.
Rowling vertelde de New York Times dat het verhaal geïnspireerd was door de recente opkomst van populisme in de hele wereld. Het scenario heeft als decor een wereld van economische onzekerheid en wantrouwen ten opzichte van de ‘ander’. Een wereld waarin het onderzoek naar wat achter de donkere wolk zit een ‘heksenjacht’ wordt genoemd. Uiteindelijk wordt onderzoeker Newt gearresteerd door het Magische Congres dat een zondebok zoekt.
