‘De misleidingsindustrie is een polemisch pamflet’ – boekrecensie

‘Het zou een prestatie van formaat zijn geweest om geruime tijd in Ramallah te wonen, zoals ik gedaan heb, zonder vriendschap te sluiten met Palestijnen‘

Historica en journalist Els van Diggele steekt onbevreesd de nek uit om via haar boekje De misleidingsindustrie, hoe Nederlandse media ons dagelijks beet nemen – zelf heeft ze het over ‘pamflet’ – de Nederlandse krantenlezers, radioluisteraars en kijkers naar het NOS Journaal en actualiteitenrubrieken, nauwgezet uit te leggen hoe wij (het ignorante lezers- en kijkerspubliek) danig bij de neus worden genomen als het gaat over nieuwsvoorziening met betrekking tot het Israëlisch-Palestijnse conflict. Zij zegt via haar pamflet te bewijzen hoe Nederlandse media ons dagelijks beetnemen door het pro Palestijnse journaille, daarbij gesteund door journalisten en sommige historici.

Outsider
Els Van Diggele (Warmond 1967) beschrijft aan de hand van voorbeelden hoe de afgelopen decennia de Nederlandse berichtgeving over Israël gekleurd zou zijn door al dan niet bewuste misvattingen, verdraaiingen en emoties, die zijn verpakt als feitelijkheden ter meerdere glorie van de Palestijnse underdog. In het pamflet benadrukt zij haar positie als buitenstaander en beweert nadrukkelijk slechts als waarnemer – dus outsider – het een en ander te analyseren. In de rol van observator sluit zij elke persoonlijke betrokkenheid uit.

Haar uitgever verwoordt het (samengevat) aldus: ‘Elke nieuwsconsument staat bloot aan een wijdverbreid maar lang verzwegen fenomeen: Verregaande partijdigheid van de media met misleiding tot gevolg. Een goed voorbeeld is de berichtgeving over Israël en Palestina. Kranten, radio en tv vergeten hun publiek en zetten de anders zo strikt nageleefde ambachtelijke mores probleemloos over boord (…) Door deze activistische methode wordt het publiek al meer dan veertig jaar beetgenomen’.

Manipulatie
Curieuze redenering van de uitgever: ‘Elke nieuwsconsument staat bloot aan verregaande partijdigheid van de media met misleiding als gevolg’. Ergo, alles wat je überhaupt leest, hoort en ziet, is altijd door het journaille gemanipuleerd. Maar een zin verder: Over berichtgeving met betrekking tot Israël en Palestina vergeet de pers zijn publiek en zet de anders zo strikt nageleefde ambachtelijke mores probleemloos over boord’. Dus altijd misleiding, maar met betrekking tot Israël en Palestina wordt de altijd (!) strikt nageleefde ambachtelijke mores overboord gezet. Tja.
Van Diggele viel volgens haar uitgever ‘Onverwachts met haar neus in de boter op de redactie van het liberale NRC Handelsblad’. Dit dagblad en de meest bekeken nieuwsbron, het NOS Journaal, ‘worden door haar gefileerd’. De lezer is zeer benieuwd nu.

Jongen van zestien
Een andere – doorslaggevende? – aanleiding voor het concipiëren van ‘het pamflet legt Van Diggele aan de lezer uit: Ze reist per trein naar Assen, tegenover haar zit een jongen van een jaar of zestien. Met een noordelijke tongval schetst hij zijn leven: vmbo-leerling, stagiaire bij een installatiebedrijf, en hij heeft een vriendin. Hij vraagt haar wat voor werk zij doet, waarop ze vertelt zich bezig te houden met ontwikkelingen in het Midden-Oosten. Van Diggele: ‘Dit roept bij hem een concrete vraag op: “Waarom willen de Joden toch alle Palestijnen doodmaken?” ‘Deze aardige jongen is op weg een nieuwsconsument te worden en heeft recht op goede voorlichting betreffende de Palestijns-Israëlische kwestie en in het bijzonder het falen van de pers in het algemeen en de NOS in het bijzonder’, aldus Van Diggele.

Verbazingwekkend: Een zestienjarige die zich in de grote boze wereld interesseert en weet heeft van de dramatische ontwikkelingen tussen Israëlische Joden en Palestijnen. De jongeman vroeg niet over bijvoorbeeld slachtingen in Syrië, IS-terreur, Saoedi-Arabië versus Jemen of Iran. Houdt Van Diggele hier relevante informatie achterwege?

‘Van Diggele schrijft dat hij een ‘noordelijke tongval’ heeft. Dus toch een inheemse blanke – sorry, witte – Nederlander? Je hoort in Amsterdam geen kinderen met een autochtone achtergrond met een Mokumse tongval.’Awraham Meijers

Wellicht heeft de jongen een Arabische/islamitische achtergrond en krijgt (dus) via zijn betrokken ouders informatie over dat conflict. Van Diggele schrijft dat hij een ‘noordelijke tongval’ heeft. Dus toch een inheemse blanke – sorry, witte – Nederlander? Je hoort in bijvoorbeeld Amsterdam geen kinderen met een autochtone achtergrond met een Mokumse tongval. Opmerkelijke introductie van een – Van Diggele zelf kan het niet vaak genoeg zeggen – objectief pamflet.

Over de titel
Niet minder opmerkelijk is de titel ‘De Misleidingsindustrie’. Hier wordt door van Diggele gesuggereerd dat er een onderlinge afspraak zou bestaan tussen journalisten om hun waarheid als het om Israël versus Palestijnen gaat als een industrieel eindproduct aan de man en vrouw te brengen. Het woordenboek definieert ‘industrie’ namelijk als volgt: Alle activiteiten waarbij de mens grondstoffen bewerkt om er nieuwe producten van te maken. Met andere woorden: De grondstof is in dit geval Israël en Palestina – dus onbewerkte informatie – waarna ‘de’ journalisten er hun eigen (links gekleurde?) draai aan geven.

‘De Misleidingsindustrie’ is een polemisch pamflet waarin Van Diggele blijk geeft van haar rancune tegen onder andere NRC-journalist Derk Walters. Hem beschuldigde ze ruim een jaar geleden dat hij een ‘Palestijnenknuffelaar’ te zijn. Want zij was het mordicus oneens met Walters’ boek Israël zegt geen sorry meer (2017) waarin volgens haar de beschrijving van de steeds extreem-rechtsere Israëlische overheid en samenleving niet klopt, waarna ze op een paar details inzoomt om met waterdichte argumentatie op tafel te komen dat het Walters zou ‘ontberen aan historische kennis’. Dat laatste valt nog te bezien.
Derk Walters werkte als correspondent vanuit Tel Aviv en Oost-Jeruzalem. Twee jaar geleden weigerde Israël zijn werkvergunning te verlengen als reactie op zijn kritische artikelen.

Geen objectieve waarnemer
Dat Els van Diggele een alleszins prettige schrijfstijl heeft, moet worden gezegd. Ook staat buiten kijf dat zij bijzonder grote kennis heeft van de relatie tussen Israël en Palestina. Maar dat zij in tegenstelling tot haar collega-journalisten en -wetenschappers, een objectieve waarnemer zou zijn, is niet waar. Een argument hiervoor is bijvoorbeeld het persbericht dat CIDI-directeur Hanna Luden spoorslags liet uitgaan na het verschijnen van ‘De Misleidingsindustrie’. Luden: ‘Voor de goede orde wil ik benadrukken dat het CIDI geen enkele bemoeienis heeft met dit boek. Wij sturen u deze brief dan ook vanzelfsprekend niet namens mevrouw Van Diggele’.
Maar het CIDI onderschrijft, zoals uit de rest van het persbericht blijkt, volledig de strekking van het boek. Dus Van Diggele en het CIDI zitten op één (Israël goedgezinde) lijn, en dat zou terecht voor verwarring kunnen zorgen.

Gelijk heeft Van Diggele als ze noteert dat: ‘Journalistieke volgzaamheid en de dictatuur van het gevestigde beeld versterken elkaar en leiden tot het filteren van ongemakkelijke feiten. Zoals bijvoorbeeld het gegeven dat de gewone Palestijn náást slachtoffer van de vijftigjarige Israëlische bezetting, ook dupe is van het repressieve bewind van zijn eigen leiders. Déze onderdrukking duurt al twee keer zo lang. Een eeuw dus’.

‘Hoe de buitenlandse pers te werk gaat en hoe het met de objectiviteit is gesteld, komt niet duidelijk naar voren’Awraham Meijers

Hoe de buitenlandse pers te werk gaat en hoe het met de objectiviteit is gesteld, komt niet duidelijk naar voren, terwijl het interessant zou zijn om dat af te kunnen wegen tegen onze ‘misleidende pers’. Van Diggele laat de lezer met nog een prangende vraag zitten als ze schrijft: (…) ‘Het zou een prestatie van formaat zijn geweest om geruime tijd in Ramallah te wonen, zoals ik gedaan heb, zonder vriendschap te sluiten met Palestijnen’. Was haar andere prestatie dat – toen zij in Israël woonde- zij in dat land geen vriendschappelijke betrekkingen met (Joodse) Israëliërs onderhield?

De slimste mens
Ook heeft Van Diggele gelijk als ze beweert dat de kennis bij journalisten en de media over Israël vaak belabberd is. Recent voorbeeld is de populaire kennisquiz ‘De Slimste Mens’. Tijdens de uitzending van vrijdag 23 augustus was een van de vragen: ‘Wat weet u van Benjamin Netanyahu?’ Een beslist niet domme deelnemers antwoordde dat Netanyahu de president (!) van Israël is. Dat is goed gerekend – want werd aangegeven op de lijst van juiste antwoorden. Zelfs de voorzitter van de jury, de beminnelijke brompot, historicus en oud-hoogleraar Maarten van Rossem – die een uitgesproken mening heeft over het geschil tussen Israël en de Palestijnen – greep niet in. Een blamage voor omroep KRO/NCRV en een punt voor Els van Diggele

Titel: De misleidingsindustrie, hoe de Nederlandse media ons dagelijks beet nemen
Uitgever: De Geus
ISBN: 9789025310127
Prijs: 10 euro

Naar aanleiding van deze boekrecensie ontving de Jonet-redactie een mail van de Israëlische ambassade in Den Haag, waarin wordt vermeld dat voormalig NRC-correspondent Derk Walters zonder werkvergunning in Israël heeft gewerkt. De ambassade verzocht de redactie dit te plaatsen: ‘Om in geval van ‘uiteenlopende verhalen beide posities weer te geven’. De redactie heeft recensent Awraham Meijers ook de mogelijkheid gegeven hierop te reageren:

‘Het is de auteur van De Misleidingsindustrie bekend dat er in 2016 (weer) een incident was tussen NRC-correspondent Derk Walters en het Israëlische Government Press Office (GPO) dat onder premier Benjamin Netanyahu valt. Het GPO wilde Walters’ visum niet verlengen. Reden hiervoor was dat die instantie de NRC niet langer erkende als een onafhankelijke media-organisatie. Daarom zou Walters geen recht hebben op een visum. Later kwam de overheidsdienst daarop terug. Het vermoeden ‘Dat het eigenlijk om pesterijen ging’, werd volgens de NRC-hoofdredacteur bevestigd door een interne memo dat per abuis werd meegestuurd bij een van de mails van het GPO: ‘We gaan ze flink laten zweten (…) Ik maak het hem {Walters} moeilijk over zijn adres in Tel Aviv, omdat ik weet dat hij naar Oost-Jeruzalem is verhuisd.’ Derk Walters moest op last van de autoriteiten Israël verlaten’.