Documentaire Israël: tegenwicht en nuance
Vanaf vanavond zendt de EO een serie van drie documentaires over Israël uit. Niet de zoveelste over ‘het’ conflict – al speelt het wel een rol – maar één die laat zien waarom en hoe Nederlandse Joden zich in Palestina en later in Israël hebben gevestigd.
Documentairemaker Marcel Prins zegt in een telefoongesprek vanuit Italië dat zijn motivatie om deze documentaire te maken heel persoonlijk was: “Het gaat mij om het onvoorwaardelijke recht om als Jood te bestaan. Dat kan daar wel, in Nederland – en in Europa als geheel – niet. Het is gebleken dat ons bestaansrecht hier niet onvoorwaardelijk is.” Daarmee raakt hij meteen aan de paradox die ook zichtbaar is in de documentaire: Israël, zo stelt één van de geïnterviewden, is niet ontstaan door de Sjoa.
Dat is waar: het politieke zionisme ontstond aan het einde van de negentiende eeuw als reactie op de eeuwenlange onderdrukking en vervolging van Joden in Europa. Maar dat was niet het begin van het verlangen om terug te keren naar het land van de voorouders. Sinds het jaar 70 van de gewone jaartelling, toen de Joden gedwongen hun vaderland moesten verlaten, bidden zij dagelijks om terug te mogen keren naar Jeruzalem en Zion.
Maar in de eerste aflevering van de documentaire wordt ook duidelijk dat de Sjoa wel degelijk een grote rol speelde bij het besluit van velen om na de Tweede Wereldoorlog Nederland te verlaten. De schok van de ontdekking hier niet zonder meer te mogen bestaan heeft diepe gaten geslagen in het gevoel hier thuis te zijn. Israël leek – en bleek – een écht thuis, een plek waar het normaal is om Joods te zijn. Een aantal van de Israëli’s van Nederlandse afkomst vertelde zich – ondanks alle oorlogen en aanslagen – veilig te voelen in de Joodse staat.
Prins heeft niet alleen een mooie documentaire gemaakt, maar ook één die bewust het beeld van Israël wil nuanceren. Dat betekent dat hij bewust kritische geluiden over de bezetting van de Westelijke Jordaanoever en andere kritiek merendeels buiten beschouwing heeft gelaten. Prins: “Die informatie krijg je elke dag. Het ideaalbeeld dat men hier vroeger had van Israël is veranderd in dat van een paria.”
Deel twee van de documentaire concentreert zich op de Zesdaagse Oorlog van 1967 en de gevolgen daarvan; deel drie speelt zich voor een groot deel af in de Negev en laat zien hoezeer de bewoners van dat deel van Israël te lijden hebben onder de raketaanvallen die vanuit Gaza op hen worden gericht.
De documentaire hoopt vooral ook een publiek te bereiken dat op dit moment vooral negatieve berichtgeving over Israël ziet en leest. Hoewel sommige uitspraken wel érg optimistisch zijn – zoals die van een vriendelijke kolonist, die denkt dat ‘kolonisten een brug tussen Joden en Palestijnen’ kunnen zijn – is de opzet om het huidige beeld van Israël te nuanceren zeker geslaagd. Een aanrader dus.
Daarom ben ik hier, een Joodse filmmaker en de kwestie Israël, Zondag 11, 18 en 25 juni 2017, 23.20 uur, NPO 2
