‘Foxtrot is een meesterwerk’ – filmrecensie

Foxtrot
Youtube

De Foxtrot is een dans met vele variaties,
maar waar je ook heen gaat,
je eindigt altijd op het punt waar je ooit begon. 

Zo gaat het dus: Er wordt aangebeld en je opent de voordeur van je veilige appartement. Een paar mannen in militair uniform vertellen je dat jouw zoon ‘tijdens het uitvoeren van zijn militaire taak’ is gesneuveld. Hij is daarom postuum bevorderd van sergeant tot de rang van officier. Dan volgen aanwijzingen over wat te doen in deze situatie: “En vooral veel water drinken, elk uur een glas. Ook als je geen dorst hebt. Elk uur!” benadrukken de brengers van de niet te bevatten tijding. Je wordt gecondoleerd, er wordt jou en je vrouw sterkte toegewenst en tot slot de mededeling dat er nog een officier komt die namens het rabbinaat zal uitleggen wat de (militaire) begrafenis inhoudt en wat de rol van de ouders hierin is. De aanzeggers gaan weg – “Denk er om; elk uur een glas water drinken.”
De buitendeur knalt dicht en je bent alleen. Moederziel alleen, allebei. Een ijskoude cocon sluit je van de wereld af, sluit je van je partner af. Het leed is te overweldigend, te onbevatbaar, voor Michael en Dafna, de ouders van de gesneuvelde Yonathan, om samen het immense verdriet te delen.

Michael en Dafna Feldman wonen in een riant appartement in Tel Aviv. Dat Michael architect is, is duidelijk te zien aan de inrichting van de woning; elegant en smaakvol. Hun leven gaat ‘op rolletjes’, dat is duidelijk. Maar nu, nu de dood zijn entree heeft gemaakt in hun tamelijk onbezorgde leven dat zij delen met zoon Yonathan en dochter Alma, lijkt de woning een gevangeniscel waaruit niet te ontsnappen valt. Michael kan de immense pijn niet kanaliseren en uit zich in woede en agressie; de hond die zijn huilende baasje wil troosten krijgt een schop. Dafna die van de aanzeggers, kennelijk geheel volgens het militaire protocol, een injectie kalmerende middelen kreeg toegediend, is zo kapot dat ze in apathie vervalt. Hun zoon Jonathan is niet meer.

Het filmverhaal wordt eerst verteld vanuit het perspectief van de ouders, vooral Michael. Als de afgezant van het militaire rabbinaat zich meldt, krijgt Michael – die zich atheïst noemt – een religieuze begrafenistraditie door de strot geduwd. “En sterkte verder, mijnheer Feldman.”

Nadat Michael weer een woedeaanval krijgt en een foxtrot danst, wordt het verhaal vrijwel surrealistisch. Want nu zien wij beelden van een desolaat en dreigend landschap op de Golanhoogvlakte, met een slagboom als absurd rekwisiet. De doorlaatpost wordt bemand door Yonathan – die een getalenteerd (strip)tekenaar is – en drie andere dienstplichtige militairen. Een van de jongens danst op jaloersmakende wijze de foxtrot. Er passeert een kameel. Verveling.

Ach, het zijn gewoon aardige jongens, die af en toe arrogante militairen worden wanneer ze woordeloos een Arabische automobilist controleren voordat de slagboom voor hem omhoog gaat.

Het viertal bivakkeert te midden van die benauwende troosteloosheid in een in de modder wegzakkende container. Ze doden daar hun tijd door dagelijks een blikje over de grond te laten rollen: “Hij deed er twee seconden korter over dan gisteren. Weer schuiner. We zakken weg in de modder, jongens. We verdwijnen.” Er wordt in die container een prachtig verhaal verteld over hoe een Tora-rol de Sjoa overleefde. Verder wordt er over seks gesproken en vooral over niets. Tot ook in dat depressieve lege landschap het noodlot toeslaat: Er ontwikkelt zich een dramatische – van beide kanten ongewilde! – situatie tussen de jonge, tot dan onbezoedelde, naïeve, soldaten en enkele Arabische leeftijdgenoten, tieners die kennelijk van een party terugkomen. Wat aanvankelijk een heftig incident was, wordt een oorlogsmisdaad als dit op last van de legerleiding moet worden verdoezeld. Het ontredderde maanlandschap heeft nu lugubere trekken.

In Tel Aviv bij Yonathans’ ouders – in de meedogenloze omhelzing van hun luxe appartement – volgt een nieuwe shock, waardoor een huwelijkscrisis uitbarst tussen Dafna en Michael. Dit is het gevolg van opnieuw slecht nieuws over hun zoon. Dafna en Michael rest slechts verbaal geweld onder het ongewenste motto: Ik kwets jou, jij kwetst mij, samen overschreeuwen wij elkaar en het noodlot vanuit de holle diepte van een put.

Slotbeelden van de Golan, waar Yonathan – op dringend verzoek van zijn vader – wordt opgehaald door een legervoertuig. Nee, alle hoop op ‘En ze leefden nog lang en gelukkig’, was tevergeefs. Het noodlot gaat zijn eigen wrede weg.

Om niet de onvoorspelbare plotwendingen in Foxtrot te verklappen, moeten we het hier bij laten voor wat betreft de samenvatting van dit ijzingwekkend verhaal dat in alle facetten klopt.

Elk shot betekent een tragische schreeuw van de Israëlische samenleving, waar het leger de garantie is voor de veiligheid van haar burgers. De kwetsbaarheid van ouders met betrekking tot het leven en welzijn van hun kind als metafoor van allesomvattende kwetsbaarheid van zowel Joodse als Palestijnse burgers in relatie met wederzijds onbegrip, willekeur, oorlogsdreiging en terrorisme en dood is duidelijk in Foxtrot.

In deze film zijn vader Michael en moeder Dafna Feldman extreem eenzaam, want geïsoleerd van de partner, geïsoleerd van zichzelf. Hun kind, hun talentvolle zoon is slachtoffer van een voortwoekerende oorlog en van een bezetting, die in al z’n zinloosheid slachtoffers fabriceert, individuele mensen, Joden en Palestijnen, die dagelijks slachtoffer zijn van angst voor de anderen. Bij de doorlaatpost op de Golan en in de huiskamer in Tel Aviv wordt de onuitgesproken vraag gesteld over het waarom en het doel van oorlog en bezetting. De speelfilm Foxtrot geeft zelf het antwoord hier op. Geen politiek statement, maar als reëel beeld van het dagelijkse leven in Israël en de bezette gebieden. En niet elke militair is een held met een (per definitie) hoge moraal, zoals Israël ons graag wil laten geloven.

Hoofdrolspelers Lior Ashkenazi als Michael en Sarah Adler als Dafna Feldman weten hun filmkarakters zo’n perfecte authenticiteit en diepgang mee te geven dat ze een Oscar nu al verdiend hebben. Jawel! Juist in hun woordeloze momenten, hun mimiek en lichaamstaal, ontroeren ze tot op het merg. Ook andere rollen, zoals die van Yonathan (Jonathan Shiray – die momenteel zijn dienstplicht vervult) en zijn drie kompanen worden hartverscheurend gebracht. Het camerawerk van Giora Bejach is voortreffelijk. Elk shot, ongeacht de locatie, weerspiegelt verlatenheid en verdriet, waardoor iedere locatie een evidente rol speelt.

Kortom; acteurs, filmbeelden, styling en locaties, onder de regie van Samuel Maoz, maken Foxtrot tot een belangrijk meesterwerk van onze tijd.

In een interview met regisseur Samuel Maoz, die ook het scenario schreef, vertelt hij hoe het filmverhaal is ontstaan: “Een uur lang vreesde ik dat mijn dochter dood was. Zo lang duurde het voordat ik haar te pakken kreeg, na een aanslag op een bus, waar zij in had kunnen zitten. Dat onzekere uur, twintig jaar geleden, was het ergste dat ik in mijn leven heb meegemaakt.” En: “Als ik kritiek heb op de plaats waar ik woon, doe ik dat omdat ik me zorgen maak, omdat ik die wil beschermen. Ik doe het uit liefde.”

Regie: Samuel Maoz
Cast: Lior Ashkenazi – Michael, Sarah Adler – Dafna, Yonatan Shiray – Jonathan
Speeltijd: 113 minuten

Foxtrot is een Israëlische/Franse/Duitse/Zwitserse coproductie ie draait in verschillende bioscopen in Nederland. Bekijk hier waar en wanneer deze film te zien is. Foxtrot draait onder andere in Alkmaar, Bergen, Breda, Den Bosch, Den Haag, Deventer, Enschede, Groningen, Haarlem, Hilversum, Maastricht, Nijmegen en Rotterdam.

Auteur: Awraham Meijers

Categorie:

Home » Cultuur » Film » ‘Foxtrot is een meesterwerk’ – filmrecensie