PvdA-coryfee en Joods bestuurder Harry van den Bergh (77) – in memoriam

“Ik heb de PvdA nooit losgelaten. Er waren tal van mensen die tegen mij zeiden: ‘Geef ze een trap onder hun kont, de rotzakken’. Maar ik was en ben een sociaal-democraat in hart en nieren, een gematigde weliswaar. En dat ben ik gebleven, ondanks het incident,” zei PvdA-coryfee Harry van den Berg in 2017 tegen dagblad Trouw. In het interview blikte hij terug op zijn politieke carriere. Meestal beginnen politici op lokaal niveau en eindigen ze nationaal of internationaal, maar bij Van den Bergh was dat juist andersom. Tot 2018 was hij raadslid in Amstelveen. Van den Bergh was ook actief in bestuurlijk Joods Nederland en had tal van nevenfuncties. Hij overleed vrijdag aan een beroerte.

Politicoloog
Harry Jacob van den Bergh, geboren op 1 april 1942 in Amsterdam, studeerde in de jaren zestig politicologie en werd lid van de PvdA. Hij was socialist en keerde zich tegen het communisme. Hij hekelde de houding van links tegenover Oost-Europa en de DDR, omdat ‘links geloofde in het sprookje dat Oost-Duitsland “antifascistisch” was en daarmee een zeker bestaansrecht had. Bespottelijk vond ik dat. Alsof je op dit onderdeel neutraal kon blijven’, zei hij ooit in het NIW. Van 1970 tot 1972 was hij wetenschappelijk medewerker van het Koos Vorrink-Instituut. Tot 1975 was hij stafmedewerker van de kamerfractie van de PvdA, daarna internationaal secretaris.

Geen CIA-agent
In de hoedanigheid als internationaal secretaris reisde Van den Bergh wat af. Het leverde hem de bijnaam ‘vliegtuigdiplomaat’ op. Gedurende de jaren zeventig ontmoette hij, soms met PvdA-leider Joop den Uyl, sociaaldemocratische kopstukken als Bruno Kreisky, Olof Palme, Golda Meïr, Francois Mitterand en Willy Brandt. Die laatste benaderde hem voor een geheime missie naar Portugal. Dat gebeurde na de Anjerrevolutie van 1974. Van den Bergh moest cash geld overbrengen naar het hoofdkwartier van Mario Soares, die namens de sociaaldemocraten aan de macht gekomen was. Het geld was nodig om te voorkomen dat de communisten te machtig zouden worden en Portugal zouden overnemen. Mede dankzij het koerierswerk van Van den Bergh bleef het land een democratie. Jaren later zou blijken dat de CIA achter de financiering zat. In Andere Tijden zei Van den Bergh geen CIA-agent te zijn geweest.

Israël
In 1977 werd Van den Bergh Tweede Kamerlid voor de PvdA. Jarenlang was hij de fractiespecialist op Buitenlandse Zaken en Defensie. Hij was een pleitbezorger van betere contacten tussen de PvdA en de Israëlische Arbeiderspartij. Van den Bergh moest in 1979 niet veel hebben van pleidooien binnen zijn partij om de PLO te erkennen als gesprekspartner. “Onze historische positie dwingt ons ontegenzeggelijk tot trouw in de eerste plaats aan de staat Israël,” zei hij.

Sovjet-Joden
Begin jaren tachtig was Van den Bergh een fel tegenstander van het plaatsen van kruisraketten in Nederland. In 1981 diende hij met fractiegenoot Schelto Patijn een initiatiefwetsvoorstel in over regels voor het toetsen van ontwikkeling, productie, aanschaf en plaatsing van wapensystemen aan het belang van de wapenbeheersing. Het voorstel werd later ingetrokken. Als Kamerlid trok Van den Bergh zich in het bijzonder ook het lot van Joden in de Sovjetunie aan. Hij leidde een Tweede Kamercommissie die onderzoek deed naar de boycot van bedrijven met Joodse werknemers in de Arabische wereld. Later hield hij zich ook bezig met het aanschaffingsbeleid van defensiematerieel en was hij voorzitter van de commissie voor Defensie. 

In opspraak
Van den Bergh kwam in 1987 in de problemen toen hij in De Telegraaf werd beschuldigd in handel met voorkennis in aandelen van vliegtuigbouwer Fokker. Toenmalig fractievoorzitter Wim Kok stelde een onderzoek in en de druk om te vertrekken nam toe. Van den Bergh was niet van plan zijn Kamerlidmaatschap op te geven, maar de politieke druk werd te groot. “Omdat ik zo van de politiek houd, ben ik jaren boos en verdrietig geweest over mijn vertrek uit de Tweede Kamer. Er is later vastgesteld dat niet kon worden aangetoond dat ik met voorkennis handelde in aandelen. Er was dus geen reden om op te stappen, maar ja, ik hoef niet uit te leggen wat er gebeurt als De Telegraaf met zo’n verhaal aan de haal gaat en Wim Kok nerveus wordt. Het is een dramatisch slechte tijd geweest voor mij,” zei hij later in Trouw.

Politieke droom
Ondanks de tegenslag en zware tijd bleef hij binnen de PvdA, waarvoor hij later weer aan de slag zou gaan. Zo heeft hij nog in een regeringscommissie gezeten, was hij voorzitter van de buitenlandcommissie van de PvdA en voorzitter van de defensiecommissie van de partij. Tot zijn eigen teleurstelling bleef het daarbij. “Mijn droom was de politiek. Ik weet niet wat er van mij was geworden als ik was gebleven. Mijn hoop was dat ik nog politieke functies zou bekleden en dat is niet gebeurd.”

Maatschappelijke functies
Na zijn Kamerlidmaatschap vervulde hij ook jarenlang allerlei maatschappelijke functies. In 1989 werd Van den Bergh voorzitter van Veilig Verkeer Nederland (VVN). In 1995 kwam hij vervelend in het nieuws nadat hij op de snelweg te hard had gereden. Hij verontschuldigde zich voor het te hard rijden, maar trok zich niet terug als voorzitter. Uiteindelijk zwaaide hij in 1999 af. In dat jaar werd hij lid van de Board of Trustees van het Truman Institute Jeruzalem. Later zou hij ook in het bestuur van de Hebreeuwse Universiteit van Jeruzalem terecht komen en zou hij bestuurslid, en voorzitter, van de Raad van Toezicht van het Joods Maatschappelijk Werk (JMW) worden.

Vluchtelingenwerk
Ook was hij voorzitter van De Nationale Sporttotalisator en voorzitter van de Stichting Edukatief Programma Anne. Maar een van Van den Bergh langste voorzitterschappen was die van de stichting VluchtelingenWerk Nederland, een functie die hij van 2000 tot 2012 met veel plezier vervulde. “Als je, zoals ik bijvoorbeeld, boos bent over de manier waarop Duitse Joden in de jaren dertig werden opgevangen, en Nederlandse Joden na 1945, dan kan dat de inspiratie zijn voor wat ik in het vluchtelingenwerk heb gedaan,” vertrouwde hij het NIW in 2012 bij zijn afscheid toe.

Gezondheid
Van den Bergh maakte in 2006 een come back in de politiek door bij de gemeenteraadsverkiezingen in Amstelveen voor de PvdA op de lijst te staan. Het raadslidmaatschap zou hij twaalf jaar lang met veel belangstelling en enthousiasme vervullen. Helaas liet zijn gezondheid hem in 2010 in de steek. Hij kreeg een hartinfarct en had een ernstig heupprobleem met een infectie. Ook werd bij hem prostaatkanker vastgesteld. Uiteindelijk kwam hij er na bestralingen in het AMC weer bovenop.

Woningbouw
Als raadslid kon Van den Bergh zijn jarenlange politieke ervaring en kennis kwijt op dossiers die dichtbij huis waren, zoals woningbouw of tennisvelden. “Ik houd van een politiek debat,” zei hij in Trouw. “Dat wordt in de raad niet zo vaak gevoerd. Het ontstaat als er echt een principiële keuze moet worden gemaakt. Ik ben de instigator geweest van zo’n debat over woningbouw in Amstelveen en daar ben ik wel een beetje trots op. Het college had zich neergelegd bij stilstand en zei: Er is geen ruimte voor woningbouw. Ik wil een dynamische stad en ben blij dat dat het nieuwe beleid is geworden.”

Kunst
In 2018 nam de Amstelveense gemeenteraad met staande ovatie afscheid van Van den Bergh, die niet stil ging zitten en zich met kunst in zijn woonplaats ging bezig houden. Zelf had hij een kunstcollectie opgebouwd die hij in het voorjaar van 2018 deels tentoonstelde in het Amstelveense Museum JAN. Vorig jaar werd hij nog gestrikt voor de Amstelveense Adviesraad voor Cultuur, om de kwakkelende kunst- en cultuursector van de gemeente een impuls te geven. Tegelijkertijd was het een zware tijd voor Van den Bergh, die zijn vrouw verloor en ook een heupoperatie moest ondergaan.

Dood
Op vrijdagmiddag 20 maart kwam het leven van Harry van den Bergh tot een einde. Hij werd fataal getroffen door een beroerte. Vanwege de coronacrisis zal hij in kleine kring worden begraven. Later komt er nog een speciale herdenkingsbijeenkomst. PvdA-leider Lodewijk Asscher reageerde snel op de dood van Van den Bergh. ‘Een markant sociaal-democraat met een groot hart. Prachtig mensch. Harry zette zich onvermoeibaar in voor een rechtvaardige wereld.’ De redactie van Jonet.nl wenst de nabestaanden van Van den Bergh veel sterkte toe bij het verwerken van dit grote verlies.