Hoogeveen in de ban van een foute burgemeester die nog steeds ereburger is

In Hoogeveen woedt een debat over de statuur van voormalig burgemeester Jetze Tjalma. In de bezettingsjaren was de christendemocraat burgervader van het Drentse stadje, maar nu blijkt dat hij destijds fout moet zijn geweest. Zo was Tjalma een van de eerste burgemeesters in bezet Nederland die een lijst met Joodse inwoners aan de nazi’s gaf. Ook liet hij een stoep aanleggen over een deel van de Joodse begraafplaats. De lokale SGP-fractie roept op om hem postuum het ereburgerschap te ontnemen. Ook is een park naar Tjalma vernoemd dat een andere naam moet krijgen.

Extra onderzoek
Het college van burgemeester en wethouders van Hoogeveen wil nog niet tot actie overgaan, omdat die vindt dat eerst extra onderzoek nodig is. De lokale historicus Albert Metselaar heeft echter zelf al onderzoek verricht. Daaruit blijkt dat Tjalma de Joodse gemeenschap van Hoogeveen op een presenteerblaadje aan de Duitse bezetter gaf. “Een ereburger moet iemand zijn waar je tegenop kijkt. Dat moet een voorbeeld zijn”, zegt Metselaar tegen RTV Drenthe, die pleit voor het ontnemen van het ereburgerschap en het veranderen van de naam van het Tjalmapark.

Archiefkast
De geschiedkundige dook eerder in een archiefkast die pas net openbaar gemaakt is. “Ik ben toen van de ene in de andere verbazing gevallen. Tjalma was heel meegaand met de Duitsers. Hij gaf op 16 mei 1940 alle Joodse inwoners al administratief over aan de bezetter. Vervolgens gaf hij een lijst van wie waar woonde,” aldus Metselaar. “Je hebt natuurlijk de omstandigheden van de bezettingsmacht, maar op dat moment was er nog geen druk. Hij had ook kunnen zeggen: Ik doe het niet.” Alles wat de Duitsers vroegen werd volgens Metselaar door Tjalma op een presenteerblaadje uitgereikt.

Geen politieke stunt
De gemeenteraadsfractie van de Staatkundig Gereformeerde Partij (SGP) staat achter de bevindingen van Metselaar en wil dat het college van B en W actie onderneemt. “Wij willen rechtvaardigheid voor de Joodse gemeenschap van toen. In Hoogeveen denken ze dat we hier een politieke stunt van willen maken, maar dat is helemaal niet aan de orde. Eerst dit onrecht rechtzetten, daarna pas verder gaan met herdenken,” zegt fractievoorzitter Brand van Rijn op de radio. Het park moet vernoemd worden naar Mozes Koekoek, een Joodse godsdienstleraar en lokale hoofdredacteur van weleer.

Second opinion
Haast is geboden, want de herdenking van 75 jaar bevrijding komt eraan, vinden beide heren. Het gemeentebestuur denkt daar anders over. Die heeft eerst een onderzoeker van het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie en Genocidestudies (NIOD) aangesteld voor een second opinion. De kans is groot dat die de onderzoeksresultaten van Metselaar zal controleren op waarheid. Dat onderzoek zal naar verwachting maanden duren. Tegen de tijd dat het klaar is, zijn de herdenkingen achter de rug. De SGP heeft een motie ingediend om van dit onderzoek af te zien en snel actie te ondernemen aan de hand van Metselaars onderzoek.

Verongelijkt
Verder voelt onderzoeker Metselaar zich verongelijkt gekrenkt door het feit dat hij gecontroleerd gaat worden door een NIOD-onderzoeker. “De gemeenteraad vraagt een second opinion, maar ze hebben mij nooit om een first opinion gevraagd. Ik heb nu ook zo’n houding van: laat maar zien wat jij boven water kunt halen, dat gaat je veel tijd kosten. Ik geef hem niks en houd achteraf gewoon een persconferentie.” De historicus wil best samenwerken, ‘maar wel met goede afspraken’, zegt hij. Van Rijn benadrukt dat er voor het onderzoek al meer dan achtduizend euro is besteed en dat er nog een open rekening aan vast hangt. Hoogeveen is een gemeente met miljoenenschulden.

Langst zittende burgemeester
Tjalma was burgemeester namens de Anti-Revolutionaire Partij (ARP), die later opging in het CDA. Hij werd burgemeester in 1927 en bleef dat tot in 1958. Daarmee is hij de langst zittende burgervader van Nederland geweest. In 1944 moest Tjalma zijn ambt opgeven en werd hij vervangen door een NSB-burgemeester, waarna hij na de bevrijding weer werd geïnstalleerd. Later was hij ook Eerste en Tweede Kamerlid. Tjalma overleed in 1985.