Is Europa nu eindelijk wakker? – column Hanneke Gelderblom

Er gebeurde afgelopen donderdag iets heel bijzonders. Via een groot tv-scherm sprak Volodymyr Zelensky, de president van Oekraïne tot alle leden van de Tweede Kamer, maar ook tot alle Nederlanders; zij die de tijd namen om naar hem te willen luisteren. De speciale militaire operatie mag van Vladimir Poetin nergens in Rusland ‘oorlog’ heten, wie dat toch doet gaat vijftien jaar de gevangenis in, Het is al zes weken aan de gang en begint, zoals Zelensky via het scherm cynisch opmerkte, bij ons in Europa al een beetje zijn nieuwswaarde te verliezen.

Een viertal vaststaande feiten:

1. Marioepol, een havenstad aan de zee van Azov met een positie enigszins vergelijkbaar met Rotterdam, wordt vanuit de zee en de lucht totaal kapot gebombardeerd. Geen ziekenhuis of kraamkliniek wordt gespaard. De overlevenden zitten in kelders zonder water zonder stroom en zonder verwarming  Vluchtroutes voor inwoners, die worden beloofd, worden beschoten. En de mensen die in bussen stappen worden niet naar andere plekken in Oekraïne gereden maar, op een enkele uitzondering na, naar Rusland gedeporteerd, waar hun identiteitspapieren worden afgenomen. Zullen wij onze Oekraïnse burgers ooit nog terugzien? vroeg Zelensky met een tamelijk wanhopige ondertoon in zijn stem.

2. Niets van wat aan berichten uit Rusland komt berust op waarheid. Aan Poetin is door de kleine kring van adviseurs, die hij ook niet meer zo vertrouwt en die om veiligheidsredenen kennelijk meters van hem vandaan zitten, verteld dat met een bliksem-inval de hoofdstad Kiev in twee dagen bezet zou zijn. Een ploeg beroepsmoordenaars die Zelinsky eventjes moest ombrengen, is uitgeschakeld.

3. De Russische troepen worden niet met bloemen maar met molotovcocktails begroet en krijgen van de bevolking geen gratis diesel, maar horen vooral “rot op!” Inmiddels verovert het Russische leger nog nauwelijks voorsteden maar loopt vast door slechte bevoorrading en gebrek aan motivatie. Wat wil je ook wanneer je als dienstplichtige te horen krijgt op  militaire oefening uitgestuurd te worden en je plotseling echt moet vechten in een land waar je steeds “rot op Russen” hoort.

4. Naast duizenden gewone soldaten zijn inmiddels negen Russische generaals gedood, vele vliegtuigen neergehaald en behoorlijk veel tanks vernietigd. Enkele ingenomen voorsteden worden door Oekraïne heroverd. Maar waar hun gevangen genomen burgemeesters zijn, is  nog niet bekend.

Te vaak belazerd
Oekraïners houden niet echt van dat zogenaamde broedervolk dat hen in de laatste honderd jaar nu voor de derde keer belazert en probeert te vermalen. Het begon in de jaren dertig toen Stalin de zelfstandige boeren tot collectivisatie dwong, hen alle voertuigen en voorraden afpakte en als slaven op de kolchozen liet werken; nagenoeg zonder eten. Daarmee veroorzaakte hij een hongersnood met honderdduizenden dodelijke slachtoffers. Die ramp werd gewoon een ‘griep- epidemie’ genoemd.

De Russische troepen beloofden met de hand op hun hart het zo geliefde Kiev tot hun laatste druppel bloed tegen de nazi’s te verdedigen, maar begin september 1941 waren alle Russen ineens verdwenen. De binnetrekkende nazi’s trokken natuurlijk onmiddellijk in de mooie gebouwen in de Kreschatic, zeg maar de Haagse Spuistraat van Kiev, waar ook de Schouwburg, het museum en het concertgebouw lagen. Ze vestigden daar hun kantoren. Zes weken later ging alles de lucht in. De vertrekkende Russen hadden de kelders met op afstand bedienbare mijnen vol gelegd. En wie kreeg de schuld van die catastrofe? Uiteraard de Joden. In twee dagen werden 33.741 Joodse bewoners aan de rand van het ravijn Babi Yar neergemaaid. Slechts twee mensen, die zich dood hielden,  zagen kans ‘s nachts tussen de lijken weg te kruipen.

Bij zijn toespraak tot het Israëlische parlement vergeleek president Zelinsky die moordpartij van Babi Yar met de Sjoa, tot ongenoegen van vele Israëli’s. Vaak wordt de Sjoa ten onrechte voor politieke doeleinden gebruikt. Nu was de vergelijking volstrekt terecht. In Rusland, waar de eigen geschiedenis noch bestudeerd noch onderwezen mag worden, is men nog steeds met de Grote Vaderlandse Oorlog tegen de nazi’s bezig; een oorlog die in ons deel van Europa goddank in 1945 tot een einde kwam.

De vraag die iedereen zich nu stelt is: hebben wij Rusland niet te lang en teveel zijn gang laten gaan? Bij de annexatie van de Krim werd er een lichte vorm van boycot die niet echt pijn doet ingesteld. Er waren reacties met brieven en mooie verhalen in de VN, maar we deden niets. Acht jaar lang schreven OVSE-waarnemers – conform de ook door Rusland ondertekende Minsk-akkoorden – iedere dag nauwkeurige rapporten over de vileine manier waarop de Russen consequent bezig waren de stedelijke agglomeraties Donetsk en Luhanksk langzamerhand tot Russisch grondgebied om te turnen. Zelfs het neerhalen van de MH17 bracht daarin geen verandering, net zo min als het feit dat in die acht jaar tijd zeker 10.000 Oekraïense dienstplichtigen omkwamen bij het verdedigen van hun landsgrens.

Vele vragen
Is Europa nu eindelijk wakker? Zijn we het met Zelensky eens wanneer hij zegt dat in Oekraïne een oorlog woedt waarbij Poetin niet aan hun grenzen zal stoppen, zelfs niet wanneer hij heel het land heeft platgebombardeerd? Gaan de sancties eindelijk pijn doen? Worden de oligarchen en vriendjes van Putin eindelijk aangepakt en kaalgeplukt? Of blijft Nederland zeggen dat ‘de privacywetgeving dat helaas zo moeilijk maakt’?

Ik heb bewondering voor Zelensky die nu al durft te spreken en Europa uitdaagt om na te denken over steden in Europa die straks steden in Oekraïne gaan helpen met de wederopbouw. Rotterdam voor Marioepol wellicht? En ook voor die jongen die nu in Nederland verblijft. In de rij staand voor brood werd zijn rechterbeen er afgeschoten. Het andere been zit er nog wel aan maar vol scherven van verboden clustermunitie. Hij droomt ervan straks toch weer – met een kunstbeen – te kunnen volksdansen. Met name voor de vrouw die hem naar een ziekenhuis in Rotterdam bracht.

Lees ook:
Oekraïne, is er nog een uitweg? – column Hanneke Gelderblom
‘Sinds het uitbreken van de Oekraïne-oorlog volg ik de ontwikkelingen aldaar dagelijks op de voet. In het verleden was ik namelijk voor de OVSE vele malen waarnemer bij verkiezingen in het land. Ik heb er veel vrienden gemaakt, ook in de Joodse gemeenschap. Met deze mensen leef ik nu intens mee. Hun leed is niet te overzien. Zo ken ik opperrabbijn Alexander Duchovny van Kiev persoonlijk en hij houdt  me op de hoogte…’

Deze column is mede mogelijk gemaakt door Stichting Maror.