Jacobs’ Chanoeka-toer, dag 2: Bourtange

Ieder jaar maakt Jacobs een rondje langs verschillende plaatsen in Nederland om met Chanoeka de kaarsen aan te steken. Het Groningse dorp Bourtange, met de bekende vesting, behoort ook tot de plaatsen die hij aandoet. Voor Jonet houdt hij een dagboek bij. Lees hier zijn tweede dagverslag.

“Om een uur ‘s middag waren we vertrokken richting Bourtange, ‘We’ zijn: mijn vriend en onbezoldigd chauffeur voor de lange afstanden Louk de Liever, zijn echtgenote, mijn echtgenote en ik natuurlijk. We kwamen keurig op tijd aan in Bourtange (voor hen die niet weten waar Bourtange ligt: je rijdt naar het noorden van Nederland. Op een gegeven moment houdt dan de wereld op, daarna nog een half uur en dan ben je in de Vestingplaats Bourtange). Een afgeladen sjoel zat op ons te wachten.

Voor de 25ste keer kwam ik daar. Is dat zinvol? Komen er ook Joden? Die vragen worden mij vaak gesteld. Alle Joden die in dat deel van Nederland komen en ook Joden die net over de grens wonen in Duitsland zijn aanwezig. Voor bijna allen is dit de enige Joodse bijeenkomst per jaar. Ik schat dat we zo’n negentig aanwezigen hadden, waarvan zeker de helft Joods. Daar in dat verre Bourtange voel ik dat ik echt licht in de duisternis mag brengen. De burgemeester, ieder jaar aanwezig, stond me op te wachten. Ze vertelde mij haar probleem: haar gemeente staat op de nominatie om opgeheven te worden. Er mogen, als alles doorgaat, alleen nog gemeenten zijn van minstens honderdduizend inwoners. En dus besteedde ik aandacht in mijn toespraak aan de waarde van juist dat kleine zuivere vlammetje dat geen fakkel mag zijn. De burgemeester zou de vergelijking vanavond brengen in de gemeenteraadsvergadering, zo liet ze me weten.

Ik moest lang spreken want de bijeenkomst was eigenlijk voor een te vroeg tijdstip aangekondigd. Dat kwam wegens een foutje in de regie. Daarom heb ik zeker een half uur mogen spreken om op z’n minst het begin van duisternis te kunnen ontwaren. Luisterden de aanwezigen? Je kon een speld horen vallen. Als je maar een preek over een onderwerp houdt dat leeft en dichtbij is: het ging over de Raad van Europa die oproept om de brit mila te verbieden. Kan de Chanoeka-geschiedenis actueler zijn? Een van de verboden die de Grieken instelden was het verbod op de besnijdenis!

Na de toespraak van de burgemeester, van de organisator en mijn trouwe ambassadeur in het Noorden de heer Fokkens, ontstaken we het tweede lichtje op het marktplein. We zongen Maoz Tsoer en gingen toen naar de Herberg, waar de kosjere broodjes op het grote gezelschap stonden te wachten. Ik mocht daar kennismaken met een 92-jarige overlevende van Auschwitz. Hij woont net over de grens en was innig dankbaar voor mijn komst.

Om half zes moesten we op weg naar Zutphen, waar we om kwart voor acht aankwamen. Circa honderd mensen stonden hier al te wachten. Nadat we in Zutphen uiteraard meteen de menora hadden aangestoken, begon de loco-burgemeester zijn toespraak met de woorden dat hij geen Joodse achtergrond heeft. Ik was zo stout om even de microfoon uit zijn hand te nemen en aan te geven dat hij wel degelijk een Joodse achtergrond heeft, staande voor een brandende chanoekia …

Uiteraard hield ik weer mijn toespraak. Niet over het wel of niet opgaan van een kleine gemeente in een grote van minstens honderdduizend inwoners. Maar wel over verval van waarden en normen en het als het ware verbannen van G’d uit ons leven. Na de plechtigheid van 45 minuten was iedereen uitgenodigd voor warme soepen! Nu ik schrijf is het al laat. Ik ga naar bed, om morgen weer op weg te kunnen naar het vierde lichtje … Terwijl de dagteller van mijn auto op 483 km stond.”