Joodse erfpachtdossiers vernietigd in Amsterdam
De gemeente Amsterdam heeft ‘per ongeluk’ dossiers die betrekking hebben op de Joodse erfpachtkwestie vernietigd, nadat zij waren gedigitaliseerd. Het was de bedoeling dat deze dossiers ook op papier behouden zouden blijven. De informatie is nog steeds beschikbaar in digitale vorm.
Dinsdag kreeg de Amsterdamse gemeenteraad een brief met deze mededeling van burgemeester van der Laan en gemeentesecretaris Arjan van Gils. Door ‘een foute aanname en gebrekkige controle’ werden de dossiers vernietigd in plaats van apart bewaard te worden van de rest van het archief van erfpachtdossiers. In totaal waren er 3952 dozen met dossiers om te digitaliseren. De bedoeling was dat de 480 dozen met Joodse erfpachtdossiers apart zouden worden gehouden en dat alleen de overige dozen vernietigd zouden worden.
De fout kwam aan het licht toen in september bleek dat er in de dozen meer recente dossiers van niet-Joodse erfpachters zaten.
Er is de laatste jaren veel te doen geweest over de Joodse erfpacht. Uit de nu vernietigde dossiers bleek dat Joodse huizenbezitters na de oorlog erfpacht moesten betalen over de jaren, waarin zij waren ondergedoken of in concentratiekampen hadden gezeten. Bovendien kregen zij boetes voor het te laat betalen van de erfpacht. In de rechtszaken die sommigen aanspanden tegen deze kille gang van zaken, werden zij in het ongelijk gesteld. Burgemeester Van der Laan noemde deze handelswijze in de raadsvergadering van 3 april 2013 ‘formalistisch, bureaucratisch en kil’.
De ‘Joodse’ erfpachtdossiers werden al in 2010 ontdekt door studente Charlotte van den Berg, die een bijbaantje had bij het Grondbedrijf van de gemeente Amsterdam. Dit adviseerde haar te zwijgen, zodat de kwestie intern kon worden onderzocht. Toen er in 2013 nog niets tastbaars was gebeurd stapte Van den Berg naar Het Parool. De bekendwording van de dossiers leiddde internationaal tot publiciteit.
Het NIOD nam de zaak vervolgens in onderzoek en publiceerde de uitkomst daarvan in boekvorm (‘Openstaande rekeningen’). Uiteindelijk, na emotionele discussies, besloot de gemeenteraad de erfpachtgelden en de boetes terug te betalen. Deze laatste, in totaal 820.000 euro, zijn inmiddels terugbetaald aan de erfpachters of hun nakomelingen. De erfpachtgelden zelf, tien miljoen euro, worden met rente collectief terugbetaald aan de Joodse gemeenschap via Joodse instellingen.
Charlotte van den Berg had een tentoonstelling over de erfpachtdossiers willen samenstellen; zij is teleurgesteld dat de originele papieren vernietigd zijn.
