Kiezers in Joods Londen gaan voor ‘veilige weg’

In het Britse kiesdistrict Finchley and Golders Green wonen relatief veel Joodse burgers. Donderdag gaan ze naar de stembus om een nieuw parlement te kiezen. Hoewel oppositiepartij Labour de verkiezingen volgens de peilingen dik zal winnen, gaat de strijd hier tussen een geboren en getogen Joodse kandidaat van Labour en een pro-Israëlische niet-Joodse kandidaat van de Conservatieven. Een rondgang door de buurt geeft een wisselend beeld: niet alle Joodse kiezers vertrouwen Labour en gaan daarom voor de ‘veilige weg’.

Het is druk op vrijdagmiddag in Golders Green, de buurt in Londen waar relatief veel Joodse Britten wonen. In kosjere winkels doen gezinnen hun laatste inkopen voor sjabbat en op straat is het een komen en gaan van mensen die zich verplaatsen voor de vrijdagavond begint. Wie mensen op de Golders Green Road ondervraagt over de parlementsverkiezingen krijgt wisselende reacties. Een aantal wil niet naar het stemlokaal gaan, omdat er geen vertrouwen meer is in de politiek. Een aantal anderen is juist uitgesproken over de politiek.

Joodse kiesdistricten

Hoewel het aantal Britse Joden klein is – 290.000 in een land van ongeveer 67 miljoen inwoners – is de gemeenschap sterk geconcentreerd in een aantal kiesdistricten. Dat betekent dat hun stemmen daar veel impact kunnen hebben. Er zijn acht Britse kiesdistricten waar Joden meer dan vijf procent van de kiezers uitmaken, met Finchley and Golders Green in het noordwesten van Londen op de eerste plaats. Daar is meer dan eenvijfde van de kiezers Joods. Hun stem kan dus de doorslag geven.

Boris Johnson

Eerst de verkiezingen, want die hingen al een poosje in de lucht. Volgens de kieswet moest er voor het einde van dit jaar een stembusgang komen, omdat het dan vijf jaar geleden is dat de laatste verkiezingen zijn geweest. Toen won de Conservatieve partij (de Tories) fors, vooral omdat zittend premier Boris Johnson beloofde de Brexit tot een goed einde te brengen. Het uittreden van het Verenigd Koninkrijk uit de EU lukte, maart in de jaren daarna raakte de partij in verval en zwakte die van schandaal tot schandaal, waarbij Johnson het veld moest ruimen.

Israël

Twee premiers verder zijn er nu de vervroegde verkiezingen die huidig Tory-premier Rishi Sunak zes weken geleden uitriep. Voor Joodse kiezers gaat het niet alleen om een oordeel over de veertien jaar waarin de Conservatieven het land regeerde, maar staat er veel meer op het spel. De houding van het VK tegenover Israël bijvoorbeeld en de wijze waarop de twee grote partijen staan tegenover het – ook hier – alsmaar groeiende antisemitisme. Uit onderzoek bleek eerder dat veel Britse Joden zich niet langer veilig voelen en dat de periode na de pogrom van 7 oktober dat gevoel alleen maar heeft versterkt.

Geen vertrouwen

Buiten de B Kosher Extra Food Store, een kosjere winkel vergelijkbaar met David’s Corner in Amsterdam, staat Rachelle Levisson met haar kinderen. Desgevraagd naar waar ze op gaat stemmen is zij duidelijk. “Labour heeft een hier een Joodse kandidaat. Ik weet wie zij is, maar zal niet op haar stemmen. Ik vertrouw de partij gewoon niet en vind dat ze te kritisch zijn op Israël,” zegt ze. Daarbij wil Levisson het laten. Wel voegt ze eraan toe mogelijk naar Israël te willen verhuizen ‘als het leven hier niet beter wordt’, doelend op de vele anti-Joodse incidenten die in Londen en daarbuiten plaatsvinden.

Tory-gebied

Levisson doelt op Sarah Sackman, de Labour-kandidaat voor het Lagerhuis in Finchley and Golders Green. Zij wil de huidige en vertrekkende vertegenwoordiger Mike Freer (Conservatieven) opvolgen, maar of haar dat zal lukken is allerminst zeker. Ja, de sociaaldemocraten staan vrijwel overal voor in de peilingen en zullen donderdag mogelijk een monsterzege boeken, maar nee, in dit district is dat allesbehalve zeker. In 2019 kwam Labour hier op de derde plek, achter Freer en de kandidaat voor de Liberal Democrats. Sackman is in een nek-aan-nekrace verwikkeld met Tory-kandidaat Alex Deane.

Korte metten

Wat voor Labour pleit is dat leider Sir Keir Starmer korte metten heeft gemaakt met de antisemitische wind die in de partij was gaan waaien onder voorganger Jeremy Corbyn. Die kwam met een pro-Palestijnse koers, maar liet daarbinnen antisemitisme toe. De uitingen tegen Joden in Labour namen erge vormen aan en Joodse parlementariërs traden uit de partij. Na flink verkiezingsverlies van Corbyn in 2019 en het verlies van Joodse kiezers (nog maar elf procent stemde op Labour) nam Starmer het roer over en hield hij grote schoonmaak. Voor Joden gaf dat rust. Het vertrouwen kwam zo enigszins terug, ook omdat hij met een Joodse vrouw getrouwd is.

Beste papieren

Toch zijn kiezers in Finchley en Golders Green niet volledig overtuigd van de goede bedoelingen van Starmer. “Wij zien en merken dat het klimaat tegen Joden steeds erger wordt,” zegt Samuel Cohen, die niet met zijn echte naam op Jonet.nl wil. “Na 7 oktober reden hier moslimactivisten met Palestijnse vlaggen en toeterend door de straten. Dat is intimiderend en in mijn ogen antisemitisch.” Volgens hem hebben de Tories gefaald in de regering, maar heeft Dean de beste papieren om het district in Westminster te vertegenwoordigen. “Hij is uitgesproken pro-Israël. Over Israël heb ik bij mevrouw Sackman niets gehoord.”

Wapenverkoop

Vorige week nog kwam Labour in Joods Groot-Brittannië in opspraak nadat een andere Joodse kandidaat in een moskee in Leeds had verkondigd dat de wapenverkoop aan Israël wordt gestopt als de partij in de regering komt. “We leveren geen grote aantallen wapens [aan Israël, red], maar we zullen ze tegenhouden omdat we medeplichtig zijn als we dat niet doen. We zullen ook de wapenverkoop aan Saoedi-Arabië, onze grootste klant, stopzetten,” zei kandidaat Fabian Hamilton. Later werd dat verhaal genuanceerd door een woordvoerder van de partij, maar onder Joodse kiezers zaaide het twijfel.

Privéscholen

“Ik stem op de Tories, zeker,” zegt meneer Goldstein terwijl hij uit de kosjere broodjeszaak Carmelli Bagel Bakery stapt. Hij heeft voor sjabbat challes gekocht en loopt naar de bushalte. “Sackman van Labour bedoelt het goed, maar met Dean speel je op zeker. Ik ga voor veiligheid, zeker in deze tijden.” De Conservatieve kandidaat staat zonder twijfel achter Israël en benadrukt in zijn campagne dat Labour een btw-tarief op privéscholen wil invoeren. Joodse scholen zijn in het Verenigd Koninkrijk privéscholen en moeten door de gemeenschap worden betaald. Dean wil de btw-vrijstelling behouden en wil een kleinere overheid, zoals Margaret Thatcher die ooit ook voor stond.

Fout idee

Thatcher, haar naam valt in Finchley and Golders Green geregeld. Decennialang was dit haar kiesdistrict en ook woonde ze hier, zelfs toen ze tussen 1979 en 1990 premier van het land was. De mensen missen haar en zijn de ‘Iron Lady’ niet vergeten. Thatcher was uitgesproken pro-Joods en pro-Israël. In die zin hebben de huidige Tories haar lijn aangehouden, zo ook Dean, die de in 2013 overleden oud-premier geregeld aanhaalt. Ook wijst hij nog steeds graag op Corbyn waarvan destijds mensen zeiden at hij een betere premier zou zijn dan Johnson. “Een compleet fout idee,” aldus Dean.

Veilige weg

Terwijl een rode dubbeldekker door de straat aanrijdt, wil meneer Goldstein nog even iets kwijt. “Ik hoop en denk dat dit een Tory-district blijft. Labour zal de macht na donderdagavond krijgen, dat verwacht iedereen wel. Starmer wordt premier, maar we weten niet of hij ook naar de noden van de gewone mensen zal luisteren.” Bij de volgende verkiezingen kan er dan echt een andere wind gaan waaien, zegt hij. “Nigel Farage komt er dan aan. Die is ook voor Israël, maar kandidaten van hem hebben racistische en antisemitische opmerkingen gemaakt. Ik stem op de Tories. Dat is de veilige weg.”

Vrijdagavond

Toch blijkt uit een peiling van het British Institute for Jewish Policy Research dat 46 procent van de Britse Joden van plan is op Labour te stemmen, vergeleken met dertig procent die zegt dat ze de Conservatieven zullen steunen. De rest stemt op de groenen, liberalen of de Reform Party. Joden willen op Labour stemmen dankzij de grote schoonmaak die Starmer heeft gehouden, zo heet het. Ook hebben de Conservatieven onder Joodse kiezers onrust gezaaid door kritiek te uiten op het feit dat Starmer vrijdagavond als familieavond beschouwt. Bij Joodse kiezers valt dat niet altijd goed.

Uitslag

In Finchley and Golders Green kwam premier Sunak de schade herstellen door er campagne te voeren in een synagoge en een Joodse delicatessenzaak. Met een kippa op sprak hij zijn steun voor Israël uit. Hij veroordeelde de golf van Jodenhaat die is ontstaan na 7 oktober, waaronder in de steden, op scholen en universiteiten in het Verenigd Koninkrijk. Sunak kreeg er de handen voor op elkaar bij het toegestroomde publiek. Op donderdagavond zal moeten blijken of zijn komst naar Finchley and Golders Green genoeg was en of de Tories dit Joodse kiesdistrict kunnen behouden.