‘Maestro’ is meesterlijk! – filmrecensie

Met Maestro levert acteur en regisseur Bradley Cooper na zijn debuut A Star is Born (2018) wederom een indrukwekkend portret af van een muzikaal genie. De acteur maakt van zijn rol als Bernstein een Oscarwaardig optreden, aldus filmrecensent Nico van den Berg.

In de media ontstond afgelopen zomer ophef over de verfilming van het levensverhaal van de legendarische Joodse componist en dirigent Leonard Bernstein. Niet om de vertolking van Bernstein door Bradley Cooper of om de verhaallijn, maar om de neusprothese die make-up artiest en tweevoudig Oscarwinnaar Kazuhiro Tsuji voor Cooper had ontworpen.

De groot uitgevallen neus mocht dan sprekend lijken op die van Bernstein zelf; diverse Joodse commentatoren en organisaties in Amerika, waaronder Stop Antisemitism, beschuldigden de makers echter van antisemitisme door de in hun ogen stereotype verbeelding van de Joodse haakneus. Het feit dat Bradley Cooper als niet-Joods acteur een Joodse rol speelde, maakte het in de ogen van deze critici nog onvergeeflijker. De rel werd bekend als ‘Jewface’, een variant op ‘Blackface’, waarbij witte acteurs hun gezicht donkere schminken om zo een zwart personage te spelen.

Zwartmaken

Gelukkig voor Cooper namen de kinderen van Leonard Bernstein het voor hem op en verdedigden zij de neusprothese. “We zien kritiek hierop vooral als het zwartmaken van een succesvol iemand als onze vader. Iets wat maar al te vaak is gebeurd,” zo verklaarden ze in de media, waarmee ze een interessante omkering van de antisemitische kritiek maakten. Daarnaast prezen ze de integriteit van Cooper die een in hun ogen oprecht beeld van Bernstein had neergezet, zowel in zijn genialiteit als in zijn egocentrisme. En je kan ze daar niet anders dan gelijk in geven. Op geen enkel moment voelt de neus als een gimmick aan. Het versterkt hooguit de transformatie die de hoofdrolspeler fysiek en mentaal doormaakt en neerzet. Bradley Cooper speelt Bernstein niet, hij IS het.

Niet standaard

Maestro is inderdaad geen standaard biopic. Cooper is niet geïnteresseerd in heldenverering of veilig familie-entertainment. In deze film vind je zelfs geen opsomming van alle muzikale successen die Bernstein als componist en dirigent had, zoals West Side Story. Ze komen we voorbij, maar heel terloops, bijna in de marge van het verhaal.

Cooper legt in zijn film vooral de nadruk op het turbulente persoonlijke leven van Bernstein. Als zoon van Joodse immigranten die vanwege opkomend antisemitisme begin 20ste eeuw uit Oekraïne naar de Verenigde Staten waren gevlucht, was Leonard zich maar al te bewust van het belang om zijn Joodse achtergrond te koesteren. Het speelt nadrukkelijk ook een rol in de film, al is het zeker niet met dezelfde grote nadruk als Woody Allen zijn Joodse personages neerzet.

De filmmaker is er vooral op uit om de complexiteit van Bernsteins karakter van het scherm af te laten spatten. Zo zien we in het begin van de film, wanneer hij vroeg in de ochtend uit bed wordt gebeld met de vraag of hij die avond het wereldberoemde New York Philharmonic zou kunnen dirigeren, ook hoe een andere man innig naast hem in bed ligt. De beroemde anekdote dat met dit telefoontje de toenmalige assistent-dirigent Bernstein die avond ineens een superster werd, krijgt hiermee een extra laag door de vanzelfsprekendheid waarmee Cooper Bernsteins bi- of homoseksualiteit laat zien.

Adem stokt

Bradley Cooper maakt van zijn rol als Bernstein een Oscarwaardig optreden, maar het tegenspel dat hij krijgt van Carey Mulligan is minstens zo indrukwekkend. Mulligan speelt de rol van Felicia Montealegre, de vrouw waarmee Bernstein zo’n dertig jaar getrouwd was. Als kijker stokt je adem in de scènes waarbij ze Leonard confronteert met zijn gedrag als hij weer eens een affaire met een man heeft gehad, maar hem toch trouw blijft en hem binnen het huwelijk ruimte geeft om zijn identiteit en seksualiteit vorm te geven, als voedingsbodem voor zijn muzikale creativiteit. Cooper voert als regisseur en acteur dit spel van aantrekken en afstoten tot in de perfectie uit. Het maakt van Maestro een grootse symfonie die je na het slotakkoord nog lang voelt natrillen.

Maestro is te zien in de bioscoop en sinds 20 december ook op Netflix.