Moord op Yitzhak Rabin dertig jaar geleden

Exact drie decennia terug werd de Israëlische premier Yitzhak Rabin vermoord. Het gebeurde op zaterdag 4 november 1995 na een grote vredesdemonstratie in Tel Aviv. De moord op de regeringsleider schokte Israël en de wereld, en zorgde voor heftige periode daarna. Rabin was een ‘havik’ die was veranderd in een ‘vredesduif’, maar moest dat met de dood bekopen. President Herzog waarschuwde dat Israël momenteel in eenzelfde soort negatieve spiraal zit als indertijd.

Op het Rabinplein in Tel Aviv – de plek waar de premier destijds werd vermoord – vond zaterdag een grote herdenking plaats. Er kwamen 80.000 mensen op af. Het is voor het eerst in vijf jaar tijd dat er een bijeenkomst plaatsvond. In 2020 en 2021 was er corona, daarna waren er de massaprotesten rond de hervorming van het juridische systeem en vervolgens kwam er de oorlog van na 7 oktober 2023. Ook waren er financiële en organisatorische problemen in de organisatie.

Jongeren

In Tel Aviv waren veel jonge mensen aanwezig. De meesten waren in 1995 nog niet geboren. Zij hopen dat er in de toekomst vrede komt en zien Rabin als inspiratiebron. Eerder werd de herdenking vooral door ouderen bezocht, aldus de organisatie. De grote afwezige was premier Benjamin Netanyahu, een van de opvolgers van Rabin. Volgens critici was hij destijds een van de aanstichters van de hetze tegen Rabin, die leidde tot de moord door een Joodse extremist.

Negatieve spiraal

Op maandagavond was er een herdenking op de Herzl-berg, waar Rabin begraven ligt. President Yitzhak Herzog waarschuwde dat het land momenteel in eenzelfde soort negatieve spiraal zit als toen. “Drie decennia later zien we nog steeds dezelfde tekenen. Misschien zelfs nog wel meer: ​​harde, grove taal; beschuldigingen van verraad; gif dat zich verspreidt via sociale media en in de publieke sfeer; geweld in elke vorm, fysiek en verbaal.”

Herzog: “We staan ​​opnieuw aan de rand van een afgrond, en er moet maar één weg vooruit zijn: nultolerantie voor geweld!” Hij voegde eraan toe dat de staat Israël ‘geen slagveld is, maar een thuis, en in een thuis schieten we niet. Niet met wapens, niet met woorden, niet met bedreigingen, niet met gezichtsuitdrukkingen, en zelfs niet met hints’. Hij moedigde Israël aan om ‘de cirkel van vrede’ in naam van Rabin uit te breiden, en verwees indirect naar de uitbreiding van de Abraham Akkoorden.

Jeugdheld

Ook de kleinzoon van Rabin, Yonatan Ben Artzi, hield een toespraak. Hij riep de natie op om extremisme en interne haat af te wijzen. “Dertig jaar geleden, op een avond, na een lange en spannende dag, werd mijn grootvader, Yitzhak Rabin, vermoord. In minder dan een minuut, met drie laffe kogels in zijn rug, werd een jeugdheld van me weggerukt, de trots van mijn leven.”

Artzi: “Hij werd vermoord door een andere Jood, een extremist, fanatiek en verachtelijk. Eén van onze mensen. Het trauma van de moord heeft de loop van mijn leven veranderd, de loop van het land veranderd van toen tot nu. Bij trauma, zowel nationaal als persoonlijk, is er vaak een kans op verandering. Ik roep u op: laten we deze kans grijpen na het trauma van het bloedbad [van 7 oktober 2023]. Laten we samen doen wat er had moeten gebeuren na het trauma van de moord op een premier: het kwaadaardige extremisme naar de marge duwen.”

Hagana

Yitzhak Rabin werd in 1922 geboren in het Brits Mandaatgebied Palestina, waar hij opgroeide en zich als jongeman aansloot bij de paramilitaire organisatie Hagana, die later opging in het Israëlische leger (IDF). Later werd Rabin een van de legeraanvoerders. Onder zijn bevel behaalde het IDF de overwinning op Egypte, Syrië en Jordanië in de Zesdaagse Oorlog in 1967. Na een periode in de diplomatie ging hij de politiek in namens de Arbeidspartij en was hij van 1974 tot 1977 premier.

Oslo-akkoorden

In de jaren tachtig was Rabin verschillende malen minister van Defensie en in 1992 won hij als lijsttrekker de verkiezingen, waarna hij opnieuw premier werd. Hij ging onderhandelen met de PLO van Yasser Arafat, wat een jaar later resulteerde in de Oslo-akkoorden, waarbij de Palestijnen beperkt zelfbestuur kregen met als grondslag ‘land voor vrede’. De havik was veranderd in een vredesduif en er brak een optimistische tijd aan. In 1995 ontstond er een geweldsgolf van Palestijnse terroristen die aanslagen in Israël pleegden.

Jordanië

Het vredesproces bracht onenigheid onder de Israëlische bevolking met zich mee. Hoewel de vrede breed werd gedragen, waren zware, persoonlijke aanvallen op de regering en premier Rabin aan de orde van de dag. Oppositieleider Benjamin Netanyahu (Likud) was een van de grootste critici. De aanhoudende terreuraanvallen op Israëlische burgers gooiden extra olie op het vuur. Rabin werd geregeld uitgemaakt voor ‘landverrader’ en ‘nazi’. Hij ging door met zijn vredespolitiek: in 1994 werd vrede met Jordanië gesloten.

Gevolgen

Hoewel Rabin internationaal werd gewaardeerd – hij ontving in 1994 de Nobelvredesprijs – kon niet worden voorkomen dat een extremist – Yigal Amir – hem thuis vermoordde. Dat gebeurde op 4 november 1995, vlak na een grote vredesdemonstratie. De schok was groot en velen kwamen naar zijn begrafenis, inclusief toenmalig premier Wim Kok en koningin Beatrix. In de maanden erna gingen de aanslagen door, waardoor veiligheid het hoofdthema van de Knesset-verkiezingen van 1996 werd, die werden gewonnen door Netanyahu.