Palestijnse senator Berlijn wil herbouw synagoge

Raed Saleh, een Palestijn geboren op de Westelijke Jordaanoever, wil een synagoge herbouwen in Berlijn. De droom van deze Berlijnse politicus komt nu dichterbij verwerkelijking, zo schrijft het Joodse persagentschap JTA.

De senator – en leider van de sociaal-democratische partij in Berlijn – stond voor de Fraenkelufer synagoge toen hij plannen aankondigde voor de herbouw van dit tijdens de Kristallnacht (1938) vrijwel geheel verwoeste gebouw.

Het doel van Saleh, gesteund door de voorzitter van de Berlijnse Joodse Gemeenschap Gideon Joffe, is om een daad te stellen tegen het groeiende antisemitisme in de hoofdstad – maar ook tegen discriminatie die tegen moslims is gericht. “Als je zegt dat je Joods leven in Duitsland, Berlijn en Europa wilt stimuleren, en als dat niet alleen maar mooie praatjes zijn, dan moet je het concreet uitvoeren,” zei Saleh, die als kind van vijf jaar naar Duitsland kwam met zijn ouders.

Hij deed zijn voorstel afgelopen november in een column in het dagblad de Frankfurter Allgemeine. Zijn redenering: “Wie kastelen bouwt, kan ook synagogen herbouwen.” Vervolgens voerde Saleh campagne voor zijn plan en kreeg steun van de Berlijnse Senaat. Het project is nog steeds een idee, maar niet langer een fata morgana.

Het is een idee dat Joffe twaalf jaar geleden, toen hij als voorzitter van de Joodse gemeenschap werd gekozen, geheel uit het veld zou hebben geslagen: “Ik had nooit gedacht dat een Berlijner van Palestijnse afkomst de Joodse gemeenschap zou helpen”, zei Joffe terwijl hij naast Saleh stond die geboren is in een dorpje in de buurt van Nablus. “Ik vind het een fantastisch verhaal dat ons helpt om met vertrouwen naar de toekomst te kijken,” voegde Joffe hier aan  toe.

Vorige week werd tevens een plan aangekondigd om een voormalig Joods weeshuis aan de Auguststrasse te renoveren. Het is de bedoeling dat het de eerste Joodse school wordt die in middelbare beroepsopleidingen voorziet. Er is al een Joodse middelbare school in Berlijn, maar de nieuwe school zal zich richten op jongeren die niet verder studeren aan een universiteit. Joffe vertelt dat veel Joodse jongeren al naar Joodse scholen zijn overgeplaatst wegens antisemitisme. Hij hoopt dat de nieuwe school binnen twee jaar geopend zal kunnen worden.

Het zal langer duren om het Fraenkelufer project uit te voeren, maar Joffe zei dat hij “heel gelukkig [zou zijn] om te zien dat het een plek wordt voor uitwisseling en een plaats waar men meer te weten kan komen over het Jodendom.”

De Fraenkelufer synagoge ligt in een mutli-etnische buurt met veel inwoners van Arabische afkomst, een kleurrijke markt en winkeltjes met Arabische opschriften. Voor Saleh is dat de perfecte locatie voor zo’n project “in een periode van toegenomen antisemitisme, dat mede afkomstig is van immigranten, is het bijzonder omdat er steeds meer scholen zijn waar leraren klagen dat zij zich in situaties bevinden die niet beheersbaar zijn,” zei hij, daarmee verwijzend naar antisemitisme onder Arabische of islamitische jongeren.

Saleh wil dat het gebouw lijkt op de classicistische synagoge uit 1916, ontworpen door de architect Alexander Beer, maar dat de reconstructie de gewelddadige breuk van de Sjoa zal benadrukken en tegelijkertijd hoop voor de toekomst zal uitdrukken.

Voor de Tweede Wereldoorlog woonden er zo’n 175.000 Joden in Berlijn en waren er talloze synagogen. De oorspronkelijke Fraenkelufer synagoge had plaats voor tweeduizend bezoekers. Een paar jaar nadat hij was verwoest, werd de architect Beer gedeporteerd naar Theresienstadt, waar hij in 1944 werd vermoord.

Volgens schattingen wonen er tegenwoordig zo’n dertig duizend Joden in Berlijn, een stad met een bevolking van 3,5 miljoen. Recente statistieken tonen een toename van antisemitische misdrijven in Berlijn. Afgelopen jaar werden er 288 incidenten gemeld, tegenover 197 in 2016.

Er is geen wondermiddel tegen antisemitisme, maar interreligieuze ontmoetingen zijn belangrijk, aldus Jonathan Marcus, gabbai (assistent van de rabbijn tijdens de dienst) van de Fraenkelufer gemeente (die nog steeds bestaat) en een van de vrijwilligers die de Joodse traditie uitleggen aan bezoekers. Hij herinnert zich een groep Arabische tieners die een bezoek brachten en – verbaasd over de overeenkomsten tussen de twee geloven – vroegen: “Waarom vechten we eigenlijk altijd met elkaar?” “Ik zei, ‘waarschijnlijk omdat we gewoonlijk alleen naar onze verschillen kijken, en niet naar wat we gemeenschappelijk hebben.”

Vorige week zei Saleh tegen journalisten dat hij “een beetje verliefd” was geworden op deze gemeente.

Als mede-moslims vragen waar zijn verplichtingen ten opzichte van zijn eigen gemeenschap blijven, vertelt hij hen dat hij “geen goede moslim zou zijn als hij niets zou doen; een christen zou geen goede christen zijn als hij zou toekijken als de huizen van vluchtelingen in brand staan; en een Jood zou geen goede Jood zijn als hij toekijkt terwijl iemand de hoofddoek van een vrouw verscheurt.”

“Ik ben ervan overtuigd,” voegde Saleh daar aan toe, “dat je haat en vooroordelen alleen kunt bestrijden met een open deur, en dit zal een plaats van open deuren worden.”