‘Tien jaar na Van Gogh zijn we niets opgeschoten’

‘Auschwitz is een collectieve schandplek in de geschiedenis waaruit de les niet vaak genoeg kan worden getrokken. Vandaag herdenken koning Willem-Alexander en premier Rutte in Auschwitz de vermoorde gevangenen van het nazisme en uiten daarmee hun keuze voor kernwaarden als vrijheid, democratie en gelijkwaardigheid. Waarden waar Nederland voor staat. Op het zelfde moment lopen ronselaars rond moskeeën klanten te werven voor het gewelddadige jihadisme. Want in Slotervaart, de Heimat van Mohammed Bouyeri, wordt nog steeds geronseld voor het kalifaat. Zelfs ná Parijs kan het ronselen doorgaan; zelfs als een gebied dat twintig keer zo groot is als Nederland al in handen is van ISIS.

Complottheorieën over Charlie Hebdo
Vorige week hield het Marokkaanse jongerencentrum Argan in Slotervaart een debat tussen vier journalisten over de vrijheid van meningsuiting. De schrijvers voor NRCNext of de Volkskrant leken me wel interessant. Dat waren ze ook, maar de reacties uit de zaal zijn uiteindelijk blijven hangen. Het jongerencentrum werd na de moord op Theo van Gogh met een bezoek van de koningin verblijd. We zijn nu tien jaar verder. Verder?

Bouyeri krijgt tien jaar later navolging in Parijs. Daar werd met de executie van twaalf journalisten het vrije woord vermoord. Minister Asscher was een paar dagen eerder in Slotervaart op een middelbare school. Ik had mijn Asscher-moment toen een zaal met 200 jongeren de volle overtuiging bleek te hebben dat de complottheorieën over wie er achter de aanslag op Charlie Hebdo zit, kloppen.

Ramesar-affaire had verwoestende uitwerking
Het moment dat het algemeen aanvaard is dat de NOS, de Volkskrant of NRCNext volstrekt onbetrouwbaar zijn en daartegenover alleen de eigen nieuwsbronnen (wat die dan ook mogen zijn) geloofd worden. De onthulling van de Shariadriehoek-artikelen die Ramesar in Trouw schreef, heeft in deze kring een verwoestende uitwerking. Dat de mainstream media liegen, is door de Ramesar-affaire voor hen weer eens bevestigd.

Tot drie keer toe werd herhaald dat de Syrië-ronselaars nog steeds actief zijn rond moskeeën in Amsterdam, en dus waarschijnlijk ook elders in het land. Drie keer. Het klonk als een smeekbede. Een smeekbede tot wat? Tot overheidsingrijpen of tot zelf de ronselaars met kop en kont de deur uitwerken? Maar de macht waartoe ook de media behoort, is niet van ons. De macht dat zijn de Hollanders, daar behoren wij niet toe. De geestelijke tweedeling die de bestrijding van radicalisering, wahabisme, salafisme en gewelddadig jihadisme zo moeilijk maakt is manifest. We zijn tien jaar verder en wie zegt me dat het probleem minder groot is geworden; integendeel.

Ahmed Aboutaleb
En het ging in Slotervaart natuurlijk over Aboutaleb. De afkeer jegens de burgemeester van Rotterdam is groot. In Slotervaart wordt zijn idee van vrijheid om belijdend moslim te kunnen zijn zoals hij niet nalaat uit zijn eigen privéleven te klappen, en de vrijheid van een ander ook te accepteren, niet gedeeld. Een jonge kunstenaar sloot zich bij Aboutaleb aan. Hij wees er op dat je in Egypte niet je eigen moskee mag bouwen, hier wel. Als dat zo is, accepteer dan ook die cartoons.

We verklaren mensen die afreizen om in het ISIS-Kalifaat te sterven voor gek, maar wat te denken van de achterblijvers die de Westerse democratische ideeënsamenleving afwijzen in plaats van deze met beide handen aan te grijpen. Hebben we deze jongeren er dus niet van kunnen overtuigen dat ons product goed is? Een product dat Aboutaleb zo succesvol lijkt neer te zetten maar door de Slotervaarten van dit land dus finaal en met volle overtuiging wordt geboycot. Blijkbaar faalt de marketing ervan. Hoe kan het dat onze ideeën het maar niet winnen van die vrijheid ontnemende opvattingen?

Ik en m’n keppel
Ruw werd ik uit mijn verbazing gewekt toen de gespreksleider mij de microfoon voorhield met de opmerking: u hebt als enige hier een keppel op. Wat vindt u er nou van?

Mijn antwoord: blijf zelfstandig nadenken in plaats van ideologieën blind te volgen. Maak welbewust afwegingen en keuzes. En is religie niet vooral een vorm van zelfdiscipline? Joden mogen pas na een uur nadat vlees is gegeten weer melk drinken; op sjabbat geen vuur maken; zich niet verheugen over de dood van een vijand. Iets dergelijks is ook te zien in de islam. Als je een maand lang kunt Ramadan-vasten, waarom kun je je dan niet op andere momenten in het jaar en onder andere omstandigheden inhouden? Hou je in zodat én ik én jij ieder hun vrijheid kunnen beleven. De een om zijn mening te uiten. De ander om zijn geloof te beleven. Of allebei.

Wordt Auschwitz nog geloofd?
Tien, vijftien jaar lang is de onmogelijkheid Shoa-onderwijs te geven een kanarie in de kolenmijn gebleken. De kanarie heeft zijn waarschuwing toen, tien – vijftien jaar geleden, laten horen. De kanarie heeft het niet overleefd. Waar zou ik de hoop uit moeten putten dat Auschwitz nog ‘geloofd’ gaat worden?

De minister van Justitie zei destijds: “De ontkenning van de Holocaust komt op internet regelmatig voor.” Regelmatig. Dat was in 2003, meer dan tien jaar geleden. Inmiddels is het probleem veel breder. Veel meeromvattend en veel ingrijpender. Wie in de Slotervaart-wijken van dit land heeft iets met het Europa dat op de na-oorlogse waarden is opgebouwd? Terwijl onze koning Auschwitz bezoekt, lopen in de Slotervaart-wijken de Syrië-ronselaars ongehinderd rond.’

Ruben Vis is algemeen secretaris van het Nederlands-Israëlitisch Kerkgenootschap (NIK), de overkoepelende organisatie van Joodse Gemeenten. Dit artikel verscheen eerder op TPO.