Verhuizing ambassade Israël levert bezwaren op

De nieuwe plek voor de Israëlische ambassade, een statige villa aan het Plein 1813 in Den Haag, levert weerstand en bezwaren op. Zo heeft de gemeente de verhuizing goedgekeurd en ook al vergunningen afgegeven voor bomenkap en de verbouwing van het pand, maar zegt de monumentenwet van het Rijk iets anders. De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed van het ministerie van Cultuur, Onderwijs en Wetenschappen beoordeelt de verbouwingsplannen negatief. Volgens de gemeente Den Haag is er weinig aan de hand en moet de verhuizing met verbouwing worden toegestaan in het kader van internationale verdragen. De Partij voor de Dieren (PvdD) in de gemeenteraad heeft vragen gesteld over het dossier. Het gaat om de oude witte villa van wijlen oud-minister Joseph Luns van Buitenlandse Zaken (CDA), een Rijksmonument.

Veiligheid boven alles
Om veiligheidsredenen moeten de wanden en vloeren van de monumentale, witte villa worden versterkt met beton. In de omliggende tuin zullen veertig bomen worden gerooid, zo meldt De Haagse Courant. De krant heeft de concept-omgevingsvergunning van de gemeente ingezien. De Nationaal Coördinator Terrorisme en Veiligheid wil dat er ‘ingrijpende veiligheidsmaatregelen’ komen en die zullen grote impact op het monumentale gebouw hebben. Toch moet het pand, dat beschermd Haags stadsgezicht is, zoveel mogelijk intact blijven. Niettemin zijn betonnen muren noodzakelijk. “Omdat het een risico-ambassade is, moet het gebouw een bepaalde springkracht van explosieven kunnen weerstaan,” legt een ambtenaar van de gemeente Den Haag uit.

Verkoop van 4 miljoen
Twee jaar terug werd de witte stadsvilla op nummer vier en vijf aan het Plein 1813 verkocht door het Rijksvastgoedbedrijf aan de staat Israël. Met de verhoop was vier miljoen euro gemoeid. De huidige ambassade, die zich in een hoek van het Buitenhof bevindt, zal na de verbouwingen verhuizen naar het Plein 1813. Vooral de betonnen versteviging is voor de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed echter een brug te ver. Die beoordeelt de verbouwingsplannen negatief. “We hebben begrip voor het treffen van veiligheidsmaatregelen. Maar het rijksmonument verdraagt al deze maatregelen niet,” zegt Dolf Muller van de Rijksdienst. “Deze verbouwing leidt tot onomkeerbaar verlies van belangwekkende onderdelen van het historische interieur en casco van dit Rijksmonument. De betreffende onderdelen [muren, trappen, red.] dateren uit de bouwtijd en verkeren in goede conditie. Vanuit het oogpunt van monumentenzorg bestaat geen reden voor een dergelijke grootschalige sloop.”
Toch zet de gemeente Den Haag door. “De mooie ornamenten, parketvloeren en servieskasten worden eruit gehaald, gerestaureerd en weer teruggeplaatst,” vertelt de ambtenaar aan DHC. “Het monument wordt niet geschaad, maar tijdsbestendiger gemaakt. Het gebouw staat bijna op instorten.”

Bomenkap
Niet alleen het gebouw wordt onder handen genomen, maar ook in de tuin zullen ingrijpende aanpassingen worden gedaan. Bij het toegangshek komt een modern wachtershuisje dat niet aansluit bij de kleur van de villa. Omwonenden hebben daar nu al over geklaagd. Daarom moet het huisje een witte kleur krijgen, zodat het minder vloekt met het witte gebouw op de achtergrond. Verder zullen veertig bomen worden gekapt, mogelijk om ruimte te creëren voor toegangswegen, beveiligde muren en hekken. In eerste instantie was een vergunning aangevraagd voor het weghalen van 57 bomen, maar dat gebeurt toch niet. “Veel bomen zijn uit hun kracht gegroeide struiken die zo groot zijn geworden dat een kapvergunning nodig is,” aldus de ambtenaar van de gemeente Den Haag. Zo zou wildgroei zijn ontstaan door jaren van achterstallig onderhoud. Ter compensatie moet de ambassade elf bomen planten en meer dan veertigduizend euro betalen aan het Bomenfonds.

Bewoners bezorgd
Niet alleen de komst van het wachtershuisje zorgt voor onrust bij buurtbewoners, maar zij maken zich ook zorgen over de hoge muren aan beide kanten van het erf. Verder hebben buren zo hun bedenkingen over de veiligheid en wat er kan gebeuren als de ambassade er eenmaal is. Vergeleken met de nieuwe Amerikaanse ambassade ligt Plein 1813 er kwetsbaar bij, zo is de gedachte. Beveiligingsmaatregelen zijn daarom al verwerkt in de komende opknapbeurt van het plein. Dat project zou los staan van de verhuizing van de Israëlische ambassade. Toch worden er inrij-werende palen verstopt in een heg die bovenop een nieuwe groenstrook rond de rijbaan komt. Er is maandenlang overlegd met een klankbordgroep van bewoners. Niet alleen komen er dus bollards, maar ook komt er een dertig kilometerzone.

Diplomatieke regels als reden
De gemeente Den Haag benadrukt dat de verhuizing van de Israëlische ambassade grotendeels buiten haar macht ligt. Volgens de diplomatieke spelregels heeft Israël een vrije keuze voor de locatie en moet de ontvangende overheid zich hulpvaardig opstellen. Het gaat om zeer oude verdragen die Nederland heeft getekend. “Het voldoen aan de verplichtingen op grond van het Verdrag van Wenen heeft voorrang op de belangen van monumentenzorg,” meent de gemeenteambtenaar. Toch klopt dat volgens critici niet helemaal. Zij stellen dat in hetzelfde verdrag staat dat de ontvangende regering moet faciliteren ‘in overeenstemming met haar wetten’. Dat kunnen bijvoorbeeld de welstandsregels of de wetten voor het erfgoed en de monumenten zijn. Mogelijk kunnen omwonenden of andere tegenstanders nog naar de rechter stappen.

Partij voor de Dieren
Inmiddels heeft de fractie van de PvdD in de Haagse gemeenteraad vragen gesteld aan het college van burgemeester en wethouders. Raadslid Robert Barker kaart het verbouwen van het monumentale pand aan in schriftelijke vragen. “Zo worden historische trappen gesloopt, stucwerk verwijderd en oorspronkelijke ornamenten neergehaald. Daarnaast verdwijnt er veel karakteristiek groen en worden waardevolle oude bomen gekapt. Zowel de gemeentelijke welstands- en monumentencommissie als het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen hebben negatief geadviseerd over de plannen. Toch kiest het stadsbestuur om deze plannen toe te staan en geeft aan dat zij vindt dat de belangen van Israël zwaarder wegen dan de ruimtelijke ordeningsregels,” schrijft Barker.

De PvdD wil weten of de gemeente wel alternatieven heeft overwogen. Ook wil de partij weten om welke bomen het precies gaat en waarom de gemeente meewerkt aan de verhuisplannen. “De gemeente moet alle middelen inzetten om te voorkomen dat deze grootschalige sloop en bomenkap plaatsvindt. Dit zorgt voor een enorme aantasting van deze statige villa en de groene omgeving. Zo ga je niet met rijksmonumenten om,” vindt Barker.