‘Vrede in het Midden-Oosten’, werkelijk? – analyse

Hoewel er de laatste tijd grote stappen zijn gezet, is de weg naar een totale vrede tussen Israël, de Palestijnen en al zijn buren is nog lang en fragiel. Dat heeft te maken met emoties en belangen, maar ook met de vraag hoe ver leiders bereid zijn om te gaan; en in hoeverre druk van de Amerikaanse president Donald Trump blijft werken. Ook is er Hamas, dat volgens critici niet met alle twintig punten van Trumps plan heeft ingestemd en graag zou willen hergroeperen om de strijd ‘gewoon’ voort te zetten.

‘Onder druk wordt alles vloeibaar’ is een bekend gezegde dat betekent dat onder grote druk dingen kunnen veranderen of dat er uiteindelijk een aanpassing plaatsvindt, vergelijkbaar met hoe een gas onder druk vloeibaar wordt. In de laatste weken ontstond in Gaza grote druk op de strijdende partijen. Enerzijds was er Israël, dat door diens aanval op de Hamas-top in Qatar bij velen zijn hand overspeelde. En anderzijds was er Hamas, dat onder druk van het Israëlische leger en van oude-Hamas-vrienden als Qatar en Turkije, het hoofd in de schoot moest leggen.

Grillig en machtig

De grote initiator van al deze druk was Donald Trump, die achter de schermen alles op alles zette om een staakt-het-vuren mogelijk te maken en een groot deel van de internationale gemeenschap mee kreeg in zijn 20-puntenplan. De zakenmanpoliticus geldt als grillig en onvoorspelbaar, maar ook erg machtig. Die combinatie gaf de doorslag. Niet Europa, maar de VS bleek daardoor nog steeds een doorslaggevende rol te spelen. Kortweg: onder druk van Trump werd van alles vloeibaar.

Doorvechten

Niet alleen kreeg Trump Israël en Hamas aan de onderhandelingstafel, maar ook kreeg hij Egypte, Qatar en Turkije zo ver om een deal tussen de strijdende partijen mogelijk te maken. Het 20-puntenplan, dat voorziet in capitulatie en ontmanteling van Hamas, was acceptabel voor Israël, maar blijkt toch niet echt te zijn omarmd door Hamas, dat eigenlijk niets liever had gewild dan doorvechten, geheel volgens hun jihadistische leer.

Zeven punten

Pas na dagenlang treuzelen en vertragen gingen de Hamas-bonzen overstag, vooral omdat ze met de rug tegen de muur stonden en vrijwel geen bondgenoten meer over hadden die nog echt aan hun kant stonden. Critici wijzen erop dat ze slechts zeven van de twintig punten van Trump hebben geaccepteerd. Aan de buitenkant wil Hamas de wereld doen geloven dat het akkoord is met het hele plan.

Om welke zeven punten gaat het? Hamas zei ‘ja’ tegen een staakt-het-vuren, het vrijkomen van circa 1.700 gevangenen, de terugtrekking van het IDF uit en het niet annexeren door Israël van de Gazastrook, geen gedwongen vertrek van Gazanen uit het gebied, humanitaire hulp. Allemaal eisen van de Palestijnen. Alleen het zevende punt – het vrijlaten van de gegijzelden – is een Israëlische eis waarmee Hamas instemde.

Met de overige dertien punten zou Hamas niet akkoord zijn gegaan: zaken op het gebied van veiligheid, bestuur en verantwoordelijkheid. Deze punten heeft Israël geëist. Het gaat er onder meer om dat Gaza een terreurvrije zone moet worden, een tijdelijk internationaal bestuur met een internationale stabilisatiemacht moet krijgen, en her-ontwikkeld moet worden. Ook mag Hamas geen rol spelen in het toekomstig bestuur van Gaza, wat een doorn in het oog van de terroristen is.

Executies

De voortekenen zijn dan ook niet best: zo kwamen zondag en maandag beelden naar buiten van Hamas-terroristen die het gevecht aangingen met tegenstanders van Hamas en leden van Palestijnse clans in de Gazastrook. Schokkende beelden van en man die in de benen geschoten werd door ‘strijders’ waren op sociale media te zien. Het was een Hamas-actie die gold als ‘waarschuwing’ voor mensen die met Israël of anderen willen samenwerken.

Kortom: het sterk verzwakte Hamas probeert zich opnieuw te laten gelden in de Gazastrook sinds het staakt-het-vuren van kracht is – en duikt ineens met strijders in vol ornaat op. Bij deze acties zijn minstens 33 mensen vermoord bij een hardhandig optreden tegen groepen die Hamas’ greep op de proef stellen. En het lijkt erop dat Hamas de goedkeuring van de VS krijgt om tijdelijk toezicht te houden op verwoeste strook.

Op maandag circuleerde nog een video op sociale media waarop verschillende gemaskerde schutters te zien lijken te zijn, van wie sommigen groene hoofdbanden droegen die leken op die van Hamas. Met machinegeweren schoten ze op minstens zeven mannen, nadat ze die op straat hadden gedwongen te knielen. Burgers juichen ‘Allahu Akbar!’, oftewel ‘God is groot’, en noemen de geëxecuteerde mannen ‘collaborateurs’.

Tijd kopen

Hamas zou Hamas niet zijn als het voor de vorm het plan van Trump heeft geaccepteerd om zich te kunnen hergroeperen en om daarna de heilige strijd voort te zetten. Vernietiging van Israël staat nog altijd in het handvest en de terreurorganisatie is nog zeker niet verdwenen. De grijnzen op de gezichten van de Hamas-leiders, die in Egypte met een Israëlische delegatie in gesprek gingen, spraken mogelijk ook boekdelen.

In die zin heeft Hamas tijd gekocht, wachtend op fouten in de uitvoering van het 20-puntenplan en zich klaar makend voor een volgende slag. De terroristen stellen zich voor hun doen voorzichtig op tot de internationale troepenmacht verdwenen is en er een nieuw Palestijns bestuur gekomen is, dat qua militaire slagkracht afhankelijk is van het IDF. Een burgeroorlog in Gaza is dan op termijn geen ondenkbaar scenario.

Trump maakt furore

De vreugde van maandag mocht er echter zijn: twintig gegijzelden kwamen thuis, omhelsd door hun familie en dierbaren, en toegejuicht door het Israëlische volk. Tegelijkertijd was er een Amerikaanse president die hoogstpersoonlijk naar Israël kwam om zijn politieke vrienden te omarmen en om een triomfantelijke rede in de Knesset te geven. Ook waren er veel blije Palestijnen op de been, die hun gevangenen zagen terugkeren.

Dat Trumps bezoek aan Israël langer duurde en dat hij daarna pas doorvloog naar Egypte, waar hij tientallen wereldleiders op zich had laten wachten, bleek geen groot probleem. In Sharm al-Sheikh werd een pact getekend door Trump, westerse leiders en islamitische leiders dat voorzag in vredesgaranties en de herbouw van Gaza. In de komende jaren moeten daar honderden miljarden euros aan worden uitgegeven.

Rol van Iran

De vraag is of dit alles gaat lukken zolang Hamas in de Gazastrook nog dood en verderf zaait. Als het erop aankomt, heeft de islamitische terreurorganisatie de tijd achter zich, wat God is voor eeuwig en dus geduldig. Verder houdt Iran – de grootste sponsor van Hamas – zich opvallend genoeg koest, wat geen goed voorteken kan zijn. Is er een achterliggend plan en zo ja, hoe zal zich dit ontrollen?

Aan de bal blijven

Plannen van terroristen of niet, het slagen van het 20-puntenplan van Trump komt neer op zijn eigen inzet. Door druk te zetten en dankzij zijn onvoorspelbaarheid, heeft hij alle westerse bondgenoten en veel moslimlanden achter zich gekregen. Trump heeft aangegeven dat hij het tijdelijke internationale bestuur van Gaza op zich wil nemen. In dat geval zal hij zijn handen vol hebben aan de strook en zal hij zich met meerdere zaken moeten blijven bemoeien. Hij moet dus aan de bal blijven.

Blair of geen Blair

De vraag is ook wie er nog meer in het tijdelijke, internationale bestuur van Gaza komen. De naam van de Britse oud-premier Tony Blair werd sinds vorige week vaak genoemd, maar vanuit het Midden-Oosten is daar weerstand tegen gekomen vanwege Blairs rol in de Irak-oorlog. Er is nog veel oud zeer. Gevraagd of hij Blairs kandidatuur steunde, antwoordde de huidige Britse premier, Sir Keir Starmer, niet actief voor hem te lobbyen.

Lage Landen

Hoe robuuster de het tijdelijke bestuur van Gaza zal zijn, hoe meer kans van slagen die heeft, zo is de verwachting. In ieder geval willen veel landen geld doneren voor de wederopbouw van Gaza, waaronder Nederland en België. Of de Lage Landen een actieve rol in Gaza gaan spelen valt nog te bezien. In ieder geval was demissionair premier Dick Schoof in Sharm el-Sheik aanwezig. Premier Bart De Wever van België schitterde daarentegen in afwezigheid.

Fragiel

Als het aan Trump ligt, wordt er snel werk gemaakt van de uitbreiding van de Abraham Akkoorden, die normalisering tussen Israël en landen in de regio voorzien. Indonesië wordt de laatste dagen vaak genoemd als de eerstvolgende kandidaat om zich erbij aan te sluiten. Het plan van president Prabowo Subianto om dinsdag naar Israël te komen, lekte uit en werd maandag afgeblazen, wat laat zien dat ook het proces om de Abraham Akkoorden uit te breiden uiterst fragiel is.