Waar is de reuzenmenora? – Jacobs’ Chanoeka-toer (dag 3, Kampen)
Het is me nog niet eerder overkomen dat een mevrouw naar me toekomt en mij vertelt dat ik de gelukkigste rabbijn van Nederland moet zijn. Maar vandaag gebeurde dat dus wel, in Kampen. U kunt zich voorstellen dat ik enigszins verbaasd was. Niet dat ik me ongelukkig voel, maar toch. En het heeft alles te maken met Chanoeka en de grote menora die na zes jaar Nederland nu zijn eindbestemming heeft gevonden in Sderot, Israël. De mevrouw was aanwezig, vorige week, in Sderot bij de plechtige overhandiging van de grote Menora aan het stadsbestuur.
Toen ze hoorde dat ik in Kampen aanwezig zou zijn bij het aansteken van het derde licht, heeft ze besloten om vanuit haar woonplaats in het Zuiden des lands naar Kampen te komen. Waarschijnlijk heeft ze zelf hoogtevrees en leefde dus al zes jaar intens met mij mee als ik jaar na jaar, voorzien van helm en allerlei veiligheidskabels, vanuit een hoogwerker de Menora mocht aansteken. En daarvan ben ik dus dit jaar verlost, in haar optiek! Maar toen mij dit verteld werd, bekroop mij een gevoel van weemoed. Verlost?
Verlies! Ik mis die hoogwerker die me optilt en verheft. Even los van het aardse, even boven de meute staan en dan vanuit de hoogte de Chanoeka boodschap naar beneden brengen. Nu ik erover nadenk: eigenlijk jammer dat de grootste Menora ter wereld nu niet meer in Nederland is! Ik begin me bijna ongelukkig te voelen. We hadden hem gewoon in Nederland moeten houden. Maar desalniettemin wens ik ons allen geen grotere problemen toe dan dit!
De Menora stond klaar. Warm werden we vooraf ontvangen door de initiatiefnemer van de bijeenkomst. Ook mevrouw Hilde Palland, lid van de CDA-fractie in de Tweede Kamer, schoof aan. We hadden een soort voorbespreking, kennismaking vooraf. Waar? In de woning naast de synagoge, bij de buren dus. Waarom bij de buren, hoor ik u vragen. Dat zit als volgt: het was eerste Kerstavond en daardoor was niemand van het gemeentebestuur, eigenaar van de voormalige synagoge, bij machte om ervoor te zorgen dat we de voormalige synagoge binnen konden! Onbegrijpelijk en best pijnlijk. Aan de voorkant van de synagoge een prachtige plaquette met de namen van de vermoorde Joden van Kampen. En dan, meer dan 75 jaar na dato, vond er toch nog een Joodse activiteit plaats, vóór de synagoge. We mochten er niet in!
Het was winderig, koud, regenachtig, knallend vuurwerk… en toch zeker meer dan honderd aanwezigen. Een voorzitter die zeer goed voorbereid het openingswoord sprak, Mevrouw Palland stak de sjamasj aan, ik de rest. En toen weerklonk daar luid en duidelijk langs de kade van de IJssel voor de gesloten deuren van de voormalige synagoge, het Ma’oz Tsoer. Het was alsof de namen op de herdenkingsteen meeluisterden en meezongen. Geweldig te zien hoe goed het Kampense lid van de Tweede Kamer haar toespraak had voorbereid. Mijn toespraak had qua lengte meer weg van een lezing. Maar het was muisstil. Mijn woorden drongen door. Mijn oproep tot tolerantie werd gevoeld. Dat kleine ongetrainde groepje Joden van toen voerde oorlog tegen een gigantische overmacht. Weinigen tegen velen. Zwakken tegen sterken… de weinigen en zwakken overwonnen.
Maar waarom voerden ze eigenlijk die strijd? Werden de Joden vervolgd? Helemaal niet! Het was een strijd tegen de toenmalige overheid die eiste dat G’d uit het Oude Testament zou worden geschrapt. Na afloop konden mevrouw Palland en ik nog nader kennismaken in een lokaliteit die er ‘anders’ uitzag. Ze zat nog maar pas in de Tweede Kamer en het fenomeen secularisatie was nog enigszins nieuw voor haar.
En dus gaan we over een paar weken elkaar ontmoeten, een kop koffiedrinken. De Menora brandde nog steeds toen we Kampen verlieten en we huiswaarts keerden, bijna twee uur later, en de Menora vertelde ons nog steeds daar aan de Kade dat een klein vlammetje gigantisch veel duisternis kan verdrijven. Ieder mens is als een vlammetje… maar voor genoeg olie moeten we zelf zorgen, want op wonderen mogen we niet vertrouwen.
Opperrabbijn Binyomin Jacobs (IPOR en voorzitter van het Nederlandse College voor Rabbinale Zaken) maakt ook dit jaar weer een ronde langs verschillende menorot in heel Nederland, om deze in het openbaar aan te steken. Net als in voorgaande jaren schrijft hij een dagboekverslag voor Jonet.nl. Het is de zevende keer op rij dat Jacobs voor Jonet in de pen kruipt en zijn ‘Jacobs’ Chanoeka-toer’ maakt.
