Joods, maar anoniem op straat
Naar aanleiding van berichten over de toename van antisemitisme sprak de NOS met enkele Joden. Jonet maakte een samenvatting. Er is duidelijk sprake van ongerustheid bij sommige Joden, maar angst lijkt er niet echt veel te zijn, althans niet onder de ondervraagden.
“Voor mij is het gebruikelijk om een keppel te dragen, maar als ik naar buiten ga, doe ik hem voor de zekerheid meestal af”, vertelt ondernemer Robert Herbschleb. “Soms word je alleen nagekeken, maar ik ben in Den Bosch en mijn woonplaats Vught de afgelopen jaren ook drie keer uitgescholden op momenten dat ik dat vergeten was. Een keer was een Turkse of Marokkaanse Nederlander daarvoor verantwoordelijk. De andere twee keer een ‘wit’ iemand. Waren die extreemrechts? Dat kun je niet zien aan de buitenkant. Ik heb een keer aangifte gedaan bij de politie, de andere twee keer niet. Het kost je een halve dag en leidt toch niet tot een vervolging.”
De liberale rabbijn Albert Ringer, werkzaam in Rotterdam en Enschede, benadrukt de ontkenning die er bij veel Nederlanders leeft als het om antisemitisme gaat: “Dat begon al direct na de oorlog, toen het verhaal was dat ‘de bezetter’ ervoor had gezorgd dat er 110.000 Nederlandse Joden waren vermoord. Terwijl het nadrukkelijk in veel gevallen andere Nederlanders waren die actief meewerkten aan deportatie. Of in elk geval geen vinger hadden uitgestoken. Bedenk: ook in de periode na de oorlog gingen maar heel weinig Joden herkenbaar over straat, omdat zij ondervonden dat het antisemitisme er nog altijd was.”
Hij vertelt dat hij vaak wordt gebeld door journalisten die vragen of hij bang is voor antisemitisme van moslims: “Terwijl het werkelijke verhaal is: ja, de kans is groot dat ik word uitgescholden als ik bij uitzondering een keppel draag op straat. Dat is meerdere malen gebeurd. Maar echt niet alleen door allochtonen. Wat ik vooral wil zeggen, is dat de traditionele Nederlandse maatschappij nog altijd onvoldoende oog heeft voor het eigen antisemitisme. Het komt veel Nederlanders kennelijk beter uit om zich vooral op antisemitisme door Marokkanen en anderen te richten. Terwijl het ‘traditionele antisemitisme’ er ook nog altijd is. Als mensen niet weten dat ik Jood ben, hoor ik soms hele foute ‘grapjes’. En een deel van extreem- en ‘intellectueel’ links is zo verontwaardigd over het beleid van de Israëlische regering, dat Joden in Nederland dat soms ook op een hele nare, stereotyperende manier voor de voeten krijgen gegooid.”
Ron van der Wieken, voorzitter van het Centraal Joods Overleg benadrukt dat het niet om angst gaat, maar wel om bezorgdheid. De indruk bestaat dat het antisemitisme weer toeneemt: “Afgelopen februari hebben we daar ook met een zware kabinetsdelegatie over gesproken, inclusief premier Rutte. We hebben daar onder meer laten weten dat wij graag zouden zien dat er een Nederlandse coördinator antisemitisme komt. Omdat er van alles gedaan wordt aan dit probleem, maar het onvoldoende wordt geregisseerd. Dat antisemitisme zit soms in zaken waar je niet snel mee naar de politie stapt, voor zover je dat überhaupt doet. Neem Kamerlid Öztürk van Denk, die in een debat over ‘de lange arm van Israël en de Joden’ spreekt, die het parlement zou proberen te beïnvloeden. Ander voorbeeld is een meisje dat op een vmbo ontzettend werd getreiterd omdat ze een Davidster draagt. Waarop de rector zei: doe dat dan af! Een slecht advies dat precies de verkeerde boodschap afgeeft.”
Van der Wieken begrijpt dat de Centrale Raad van Joden in Duitsland kortgeleden het advies gaf om op straat geen keppel te dragen. “Maar toch vind ik het niet goed. Het voelt toch alsof je in de onderduik gaat. Iedereen mag er binnen bepaalde grenzen bijlopen zoals hij of zij wil. Al begrijp ik wel dat je dat in Amsterdam-West niet snel doet met een keppeltje. Dat is wel een beetje vragen om problemen. Ik weet, hetzelfde probleem speelt met hoofddoeken. Sommige moslimvrouwen krijgen ook van alles naar hun hoofd in Nederland. Er is helaas een radicalisering en een verruwing naar alle kanten. Een groeiend verlies van democratische kernwaarden.”
“Ik merk persoonlijk niet dat het antisemitisme is toegenomen”, zegt Bertien Minco. Zij is een van de initiatiefnemers van ‘Salaam Shalom’, een vriendschapskring waarin Joden en moslims proberen te voorkomen dat de spanningen in het Midden-Oosten overslaan naar Amsterdam. “Maar ik draag natuurlijk ook geen keppel. Met Salaam Shalom proberen wij groepen dichter bij elkaar te brengen, onder meer door samen bloemen te brengen naar het Joodse restaurant waar de ruiten werden ingegooid.”
Zij erkent dat het wel steeds dezelfde mensen zijn die naar de bijeenkomsten van Salaam Shalom gaan. “En het blijft een feit dat de Joodse gemeenschap heel klein is. Dat maakt het wel heel lastig om bij een miljoen moslims het beeld te kantelen, omdat je elkaar nauwelijks tegenkomt. Je kunt het beeld dus ook moeilijk kantelen. Het belangrijkste is dat je elkaar leert kennen. Dat is de beste manier om vooroordelen te bestrijden. Maar geloof me: ook zonder de aanwezigheid van moslims in Nederland zou er antisemitisme zijn.”
