Bibi, kijk naar Golda – column Femmetje de Wind

Of ik te gast wilde zijn op televisie bij WNL? We zouden praten over Golda Meir en 75 jaar Israël. Golda is een van mijn helden en Israël heeft een speciale plek in mijn hart, dus ik zei ja. In aanloop ernaartoe verdiepte ik me in het leven van Golda Meir, de eerste vrouwelijke minister-president van Israël. Ik las veel over haar wat ik al wist, waaronder de opoffering die ze zichzelf getrooste als moeder. Soms was ze maanden van huis en zag ze haar kinderen lange tijd niet. Alles draaide bij haar om het opbouwen van de staat. Maar ik las ook dingen over haar die ik nog niet wist, onder andere hoeveel humor ze had. Toen Henry Kissinger haar zei dat hij toch eerst Amerikaan was, dan staatsman en tenslotte Joods, antwoordde ze hem: “Henry, dat is geen probleem, in Israël lezen we van rechts naar links.” 

Israël heeft altijd een sterke morele grondslag gehad voor haar bestaansrecht. Dat is ook de reden dat we ondanks de fouten die het land soms maakt, begripvol zijn. Israël is als een kind dat we disciplineren en weer vergeven. Maar Israël is geen klein kind meer. Met de nieuwe regering Netanyahu is daar wezenlijk verandering in gekomen. Het narratief van een land dat op basis van de traumatische en tragische achtergrond van zijn volk, vecht voor zijn bestaansrecht in een door niet democratische landen omringende omgeving, staat op de helling. 

De afslag die Israël nu lijkt te nemen is er een die menig Jood in de diaspora ineen doet krimpen van schaamte en onmacht, als ouders van een volwassen zoon die een misdaad pleegt die je op geen enkele manier meer kunt vergoelijken. Moeten we ons eigen vlees en bloed afvallen? Of beter maar zwijgen? Dat laatste doe ik liever niet, zwijgen maakt ook medeplichtig. En ook al kunnen we in de diaspora niet stemmen voor de Knesset en hebben we in die zin geen invloed op het beleid van de Joodse staat (en mogen we ook niet worden afgerekend daarop), toch vind ik dat we ons als Joden nu luid en duidelijk moeten laten horen. 

In Israël bestaat geen grondwet, wel zijn er basiswetten waaraan elke nieuwe wet die gemaakt wordt, moet worden getoetst door het Hooggerechtshof. De nieuwe regering wil nu dat die toetsing en het oordeel van het hof, door de Knesset weer ongedaan kan worden gemaakt. Dat betekent de facto dat de scheiding van machten, waar wij in onze parlementaire democratie onze veiligheid als burgers aan ontlenen, op de schop staat in Israël. Als het land niet uitkijkt, krijgt het straks een uitgeholde democratie waarin de Knesset alle macht heeft. Of preciezer, waarin één man alle macht heeft. En hoewel Netanyahu vroeger een pragmatische politicus was, die de rechtstaat hoog in het vaandel had staan, blijkt hij nu vooral een machtspoliticus te zijn die zijn eigen belangen voorop stelt. 

Wat dat betreft bestaat er geen groter contrast dan met zijn voorganger Golda Meir. Hoewel er op haar ook van alles aan te merken was, was zij wel een staatsvrouw die het belang van de Joodse democratie altijd boven dat van zichzelf plaatste. Waar moeten wij straks nog in geloven als het narratief van Israël verschuift van een democratisch land dat zich probeert staande te houden in een niet-Westerse wereld, naar een land dat zich bezighoudt met het ontlopen van straffen, het ontwijken van verantwoordelijkheid en het vinden van de beste oplossing voor het individu in plaats van voor de groep? 

Toch is er ook nog heel veel ‘Golda’ in de Israëlische samenleving. Waar aan de ene kant Bibi van Israël een autocratie probeert te maken, gaan aan de andere kant honderdduizenden mensen de straat op om daartegen te demonstreren. Dat toont hoe levendig Israëls democratie is. Laten we hopen dat de democratie zich van zijn beste kant zal laten zien. Want, om met Golda’s woorden te spreken: pessimisme is een luxe die een Jood zich niet kan veroorloven.

Lees ook:
Het kan toch niet waar zijn – column Femmetje de Wind
‘Voor een nieuw boekproject heb ik in de afgelopen maanden ruim tweehonderd persoonlijke verhalen van kinderen over de Holocaust gelezen. Ook hebben we met een groep schrijvers interviews gehouden met Holocaust overlevenden. Nu ben ik wegen aan het zoeken om het boek op scholen onder de aandacht te krijgen. Het was me opgevallen dat Holocausteducatie tegenwoordig erg dunnetjes is…’

Deze column is mede mogelijk gemaakt door Stichting Maror.