‘Blijf weg bij de herinwijding van het Monument van Joodse Erkentelijkheid’ – gastcolumn John Melkman

Tijdens een speciale bijeenkomst op woensdag 2 maart wordt het Monument van ‘Joodse Erkentelijkheid’ wederom zichtbaar in de Plantage-buurt in Amsterdam. Een buurt die sterk geleden heeft tijdens de nazi-bezetting. Een groot deel van zijn Joodse bewoners zijn uit hun huizen gehaald via de Hollandsche Schouwburg naar Westerbork, het voorportaal van de vernietigingskampen als Auschwitz en Sobibor, getransporteerd.

Ik heb duidelijk mijn standpunt eerder op Jonet.nl weergegeven om dit monument van ‘Joodse Dankbaarheid’ niet te herplaatsen; het doet namelijk teveel pijn. Het  verplaatsen was echter nodig om het Nationaal Holocaust Namenmonument te kunnen realiseren.

Na een grondige opknapbeurt is het monument onlangs toch herplaatst op het Weesperplein, verrijkt met een plaquette met uitleg. De tekst hiervoor is in overleg met Emile Schrijver, algemeen directeur van het Joods Cultureel Kwartier, opgesteld. Een goede, indrukwekkende tekst. Tijdens de bijeenkomst van woensdag zal Schrijver verder duiding geven aan de betekenis van dit monument en waarom het binnen de Joodse gemeenschap zo gehaat wordt.

Het monument als een dankbetuiging voor de Amsterdammers die de Joodse bevolking hebben geholpen tijdens de Sjoa, is na de oorlog tot stand gekomen op initiatief vanuit de Joodse gemeenschap. Eva van Leeuwen heeft er een indrukwekkende podcast over gemaakt ‘Versteende-Schaamte’. Bij de officiële onthulling op 23 februari 1950 heeft burgemeester Arnold Jan d’Ailly het monument ‘met trots maar ook met schaamte’ aanvaard. De officiële vertegenwoordigers vanuit de Joodse gemeenschap zijn toen bewust niet naar deze onthulling van het ‘rotmonumentje’ gegaan, zowel de bestuurlijke als de religieuze vertegenwoordigers niet. Er was niet veel om ‘dankbaar’ over te zijn. De Amsterdamse ambtenaren hebben hun medewerking gegeven: de Joden werden mede door de Amsterdamse politie uit hun huizen gehaald. Dankbaar?

Gelukkig waren er ook mensen die verzet pleegden en Joden hielpen, ook met hun onderduik. Het was een kleine groep. “Want hoewel veel weerstand geboden is, zijn zeer velen te kort geschoten,” waren ook de woorden van burgemeester d’Ailly. Daar is grote dankbaarheid op hun plaats en ook grote eer. ‘Dankzij hen leven wij’, zoals een nieuw initiatief is verwoord een Nationaal Dankteken op te zetten binnen het nieuwe Nationaal Holocaustmuseum. De Rechtvaardigen onder de Volkeren, de Yad Vashem-onderscheidingen, getuigen hiervan.

Als aangegeven hebben de Joodse bestuurders, zeg maar rustig de gehele Joodse gemeenschap in al zijn verscheidenheid, zich vanaf het begin afgekeerd van dit omstreden monument. Herdenkingen aldaar waren er nooit. Het werd meer en meer een monument van Schande. Voor mij mag het rustig zijn jaren slijten op een gemeentewerf. Alleen een plaquette met uitleg was voor mij voldoende.

Het huidige gemeentebestuur van Amsterdam heeft kortgeleden ook een paar Nederlandse Joden uitgenodigd om bij de bijeenkomst van 2 maart aanstaande aanwezig te zijn. Ze zullen het wel als een hele eer zien. Ik vind het misplaatst als ze wel aanwezig zijn. In 1950 waren onze Joodse leiders duidelijk om niet present te zijn. Ik roep deze ‘belangrijke’ Joden op duidelijk te maken dat ze er niets te zoeken hebben; het is geen feestje of herdenking. Met alleen de aanwezigheid van Emile Schrijver laten we zien hoe we over dit monument van ‘Joodse Erkentelijkheid’ denken en voelen. Eventuele andere bojo’s vertegenwoordigen mij en vele anderen zeker niet.

John Melkman (74 jaar) is gastspreker op basisscholen, groepen 7 en 8 via NADEOORLOG.NL

Lees meer:
Monument van de Schande, weg ermee! – gastcolumn John Melkman
‘Het ‘Monument van de Joodse Erkentelijkheid’ is eindelijk uit het hart van de verdwenen Joodse gemeenschap opgetakeld en opgeslagen op een Amsterdamse werf. Van mij mag het daar blijven. De Joodse gemeenschap behoorde vlak na de Sjoa ‘dankbaar’ te zijn volgens koningin Wilhelmina wat het Nederlandse volk voor de Joden gedaan hadden. Er is inderdaad hulp geweest van moedige mensen; echter bitter, bitter weinig…’