‘Dutch woman’ herkent zichzelf niet – column Judith Zilversmit

Eindelijk is het Namenmonument geopend. De opening groeide uit tot een nationale gebeurtenis en heeft veel mensen geraakt; wie een bezoek brengt aan het monument, ziet grote groepen bezoekers langs de reeksen namen gaan, in stilte. De slachtoffers hebben – voor zover dat kan – hun plek in de stad terug, zodat ze herinnerd kunnen worden.  Het monument blijkt enorm veel zeggingskracht te hebben en is tegelijk intiem.

Toen we bij de opening naar binnen mochten (‘Ik loop even naar de D… ik je wel weer bij de Z’) verkeerde eenieder even in zijn eigen wereld. Zoekend naar namen, naar je eigen naam, naar familie. Soms gebeurt dat gehurkt, en soms is het nodig om de tenen tot het uiterste te strekken, en dan: de namen die je zocht. En de koude cijfers.

Tijdens de opening raakte ik een moment verzonken in de tijd en gingen mijn gedachten naar mijn vermoorde familie. Onbewust reikte mijn hand naar de muur, en gleden mijn vingers over de stenen. Hier waren ze dan. Op dat moment ben ik, zonder dat ik het in de gaten gehad, gefotografeerd. Door een persfotograaf van de Associated Press.

De foto van deze ‘Dutch woman’ ging dezelfde avond nog als nieuwsbeeld de wereld over. Voor mij was dat een vreemde gewaarwording, omdat ik als journalist dagelijks tientallen nieuwsfoto’s voorbij zie flitsen. Nu was ik zelf – anoniem weliswaar – even ‘nieuwswaardig’, op een moment dat feitelijk zeer persoonlijk was. Toen ik de foto op internet tegenkwam, herkende ik mezelf in eerste instantie ook niet. De emotie die bij de foto hoort, houd ik in het dagelijkse leven liever buitenboord.

Ik kreeg een appje uit Israël (‘Is that you? Weird!) en vrienden stuurden digitale knipsels uit buitenlandse media. De journalist in mij dacht: okay! Tegelijk voelde ik mij bespied en betrapt op een moment dat ik heel kwetsbaar was. Een collega stuurde een bericht. Zij zei dat de foto laat zien waartoe het Namenmonument in staat is: het verleden en het heden bij elkaar brengen. Zo wordt voor iedereen duidelijk dat de Holocaust geen voltooid verleden tijd is.

Mijn gêne maakte plaats voor voorzichtige trots. Ik dacht aan Amsterdam, aan de foto van de ‘Dutch woman’, die nieuwe, bijzondere plek in de stad en aan de woorden van architect Daniel Libeskind, die zei dat het monument verhalen bevat met vele lagen. Verhalen over de moord op talloze Joden, Sinti en Roma. Maar ook verhalen over licht in de duisternis, levenskracht en hoop.

Libeskind: “Zonder herinnering is er geen leven. De herinnering gaat niet alleen over het verleden, maar ook over de toekomst.

Lees ook:
Wie angst heeft voor de toekomst, heeft die bij voorbaat verpest – column Judith Zilversmit
‘“Er zijn meer volwassenen bang in het licht dan kinderen in het donker,” zei Kees van Kooten eens. Die uitspraak schoot de laatste dagen geregeld door mijn hoofd. Angst voor kwade krachten beheerst de Nederlandse maatschappij, nadat in korte tijd aanslagen zijn gepleegd op een broer van een kroongetuige, een advocaat van diezelfde kroongetuige en een misdaadjournalist die onder andere slachtoffers bijstond…’

Deze column is mede mogelijk gemaakt door Stichting Maror.