Film Polanski over Dreyfus-affaire na lang aarzelen toch te zien in Nederland

De film ‘J’accuse’ van de Pools-Joodse regisseur Roman Polanski zal toch in Nederland worden vertoond. Na lang aarzelen heeft filmdistributeur Cinéart besloten de speelfilm eenmalig te laten zien. De film gaat over de Dreyfus-affaire van rond 1900, waarin een Frans-Joodse officier ten onrechte en op antisemitische gronden werd beschuldigd een spion te zijn. Omdat maker Polanski beschuldigd wordt van misbruik van meisjes en vrouwen, hebben feministische activisten bioscopen in België en Frankrijk waar de film te zien was, aangevallen. Niettemin werd ‘J’accuse’ genomineerd door twaalf Césars, de belangrijkste Franse filmprijzen. Vrijdag is het bestuur van de Césars onder druk van de activisten opgestapt.

#MeToo
Polanski (86) werd in 1977 in de Verenigde Staten gearresteerd voor seksueel misbruik van een dertienjarig meisje. Vlak voor zijn veroordeling vluchtte hij naar Frankrijk, waar hij sindsdien nooit vervolgd werd en films kon blijven maken. In de jaren 2010 probeerde de Amerikaanse Justitie hem alsnog te krijgen via Zwitserland, waar Polanski verbleef, maar dat lukte toch niet. Door de jaren heen hebben meerdere vrouwen Polanski beschuldigd van verkrachting. Mogelijk heeft de #MeToo-golf deze aantijgingen en emoties eromheen aangewakkerd, wat het geweld rond Polanski’s laatste film kan verklaren.

Lang nagedacht
Door de ontwikkelingen in België en Frankrijk heeft de Nederlandse filmdistributeur Cinéart lang getwijfeld of ‘J’accuse’ in de Nederlandse zalen moest worden vertoond. De film zal voorlopig nergens te zien zijn, behalve in Amsterdam. Daar komt een speciale vertoning met een debat dat eraan vooraf gaat. “We hebben er lang over nagedacht, omdat we niet zomaar over de controverse rond Polanski heen willen stappen”, zegt een woordvoerder van Cinéart tegen de NOS. “Als de film vertoond wordt, gaat er sowieso door verschillende partijen over worden gesproken. Daarom dachten we: waarom doen we dat niet vooraf?”

Geen promotiecampagne
Cinéart wil de film zal geen promotiecampagne in Nederland op poten zetten, omdat dat volgens de distributeur ongepast is vanwege maker. “Zoveel controverse rond een filmmaker hebben we nog niet meegemaakt. We hebben eerder films van Polanski vertoond, toen werden er geen vragen gesteld. Met de tijdsgeest van tegenwoordig is het volkomen logisch dat dat nu wél gebeurt. Er is veel tegen in te brengen, maar er zijn ook argumenten vóór. Wij komen er niet helemaal uit,” aldus de zegsman, die met ‘de tijdsgeest’ doelt op #MeToo.

Interesse
Mocht er na de eenmalige vertoning elders in Nederland vraag zijn naar ‘J’accuse’, dan zal Cinéart overwegen de film aan die bioscopen te verkopen. Theaters moeten zich daarvoor zelf bij de distributeur melden. “Het is wel een film waar mensen nieuwsgierig naar zijn. Meerdere theaters hebben al interesse getoond, net als enkele Franse organisaties in Nederland. Wellicht dat theaters vooraf een debat willen, zoals in Amsterdam,” zegt de woordvoerder. Momenteel is Cinéart in overleg met theaters in Amsterdam voor de eenmalige vertoning. De plek, tijd en datum zijn nog onbekend.

Averechts effect
De voorzichtigheid komt voort uit de ontwikkelingen in België en Frankrijk na het uitkomen van de film, eind 2019. Bij de zuiderburen zijn filmtheaters die ‘J’accuse’ vertoonden door feministische activisten besmeurd. Hetzelfde gebeurde met Franse bioscopen. Desondanks hebben inmiddels 1,4 miljoen Fransen de speelfilm over de Dreyfus-affaire gezien. Ook in België liep de film goed. Het lijkt er dus op dat se houding van de activisten tegen ‘J’accuse’ averechts werkt en juist meer mensen naar de zalen lokt.

Césars
Met de film won Polanski vorig jaar de Grote Juryprijs op het filmfestival van Venetië. Onlangs nomineerde de jury van de Franse awards Césars de film in twaalf categorieën. De nominaties konden niet op goedkeuring van #MeToo-activisten rekenen. Zij wijzen erop dat twaalf vrouwen Polanski van misbruik beschuldigen, evenveel dus als het aantal nominaties. Het kreeg veel aandacht in de Franse pers. Vanwege de reuring die was ontstaan, stapte vrijdag het voltallige bestuur van de Césars op. Wel blijven de nominaties staan. Op 28 februari zal tijdens de uitreiking eerst een nieuw bestuur worden gekozen.

Over de film
J’accuse betekent in het Frans ‘ik beschuldig’. De titel verwijst naar het pamflet van de negentiende-eeuwse Franse schrijver Émile Zola. Destijds sprak hij zich uit tegen de gerechtelijke veroordeling van de Frans-Joodse officier Albert Dreyfus, die onterecht van spionage voor het Duitse keizerrijk was beschuldigd. De open brief van Zola had indertijd grote invloed op de publieke discussie en de uiteindelijke rehabilitatie van Dreyfus, die ook vanwege zeer antisemitische sentimenten was beschuldigd. In de film brengt Polanski de affaire tot leven.