Geen antisemitisch lied – column Awraham Meijers

Het plan was dat om omstreeks deze tijd, nu deze column is gepubliceerd, mijn vrouw en ik in Israël zouden zijn vanwege een prettige familieaangelegenheid. Leuk! Maar in de week dat we zouden boeken was het daar meer dan dertig graden en dat kunnen wij met ons kikkerlandje-achtergrond niet trekken. Dus niet geboekt. Jammer. Eind september misschien?

Ik herinner me dat toen ik in Israël woonde en jong was, ik de bloedhitte prima, nou ja redelijk, kon doorstaan. Mijn credo: Kom maar op met je Chamsien (kurkdroge bloedhete woestijnwind) Nu, op ietwat gevorderde leeftijd kan ik er niet goed meer tegen.  In ons kikkerlandje is het al wekenlang hemeltergend heet en droog en smeek ik de weergoden om regen. Want de tuin rond ons huuske in de Achterhoek kan verkommeren door de gesel van de qua temperaturen oplopende klimaatsverandering. Dus sproeien.

Terwijl ik daar over nadacht in de relatieve koelte van mijn goed geïsoleerde woning, kwaakte op de radio een of andere zanger een zogenoemd levenslied. Een soort André Hazes, maar dan nog erger. Een aanslag op de goede smaak. Ik kreeg het er warm van. Toch heb ik mijzelf gedwongen het muzikale gemekker niet met een druk op de afstandsbediening in de kiem te smoren en heb tot het bittere einde geluisterd. Respect, mijnheer Meijers. 

Kom, dacht ik, laat ik ook eens een leuk – maar tegelijkertijd triest – levensliedje bedenken. Zo’n eentje met een bite. Je weet wel. Eentje met diepte waarvan je wat leert als je zou willen. Iets opsteekt dat een morele steun betekent in deze onzekere tijden. Een levenslied waarvan de romantiek afdruipt: ‘Ik hou van jou en blijf je eeuwig trouw. En ik met jou ons huisje bouw’. Of een trieste kippenvel-tekst als: ‘Ik hield zoveel van jou, maar jij bleef mij niet trouw. Je verliet mij zonder enig berouw. En sta ik te kleumen in de kou. Ach, mijn hart is in diepe rouw’.

Zoiets schud ik zo maar effetjes uit mijn mouw. Ik denk dat ik met dat hardop mokken en grienen een dikbelegde boterham had kunnen verdienen. Jawel.

Maar nu even serieus. Jaren geleden hoorde ik een hartverscheurend lied van de toen populaire Duitse zangeres Katja Ebstein – in 1970 winnares van het Eurovisiesongfestival met de schlager ‘Ein Lied für Amsterdam.’ De titel van het levenslied dat ik hoorde is ‘An allem sind die Juden schuld’. Ik luisterde en was verbijsterd, want dacht dat het een antisemitische tekst was over een moeder die haar kind uitlegt dat de Joden schuldig zijn aan alles wat in de wereld fout gaat. Katja Ebstein met haar Joodse achtergrond antisemitisch?

Ik ben gaan grasduinen en kwam er achter dat dit lied in 1931 door de componist Friedrich Hollaender is geschreven voor een Berlijnse revue in de traditie van de Joodse zelfspot. Cabaretière Annemarie Hase vertolkte het lied met een dictie die druipt van de ironie. Prachtig.

Hollaender was er in die tijd van overtuigd dat het met het nationaalsocialisme wel zou meevallen. Dus niet! De Joodse Hase is uit terechte angst voor het nazibewind in 1936 naar Groot-Brittannië gevlucht. Friedrich Hollaender was inmiddels beroemd als componist van onder andere de muziek bij de speelfilm ‘Der Blaue Engel’ uit 1930, die ook een doorbraak voor de actrice Marlene Dietrich betekende. Maar ook Hollaender moest vluchten. In 1933 vertrok hij naar de VS. Zijn vertrouwen dat het met de nazi’s ‘Goed zou komen’, bleek ijdele hoop. Ook in de VS boekte hij als componist van filmmuziek grote successen. In 1956 keerde hij naar Duitsland terug.

Ik vond het interessant (een deel van) de tekst van ‘An allem sind die Juden schuld’ in deze column te vermelden. De melodie is gebaseerd op de Habanero uit de opera Carmen van George Bizet.

Ob es regnet, ob es hagelt, ob es schneit oder ob es blitzt
Ob es dämmert, ob es donnert, ob es friert oder ob de schwitzt
Ob es schön ist, ob’s bewölkt ist, ob es taut oder ob es gießt
Ob es rieselt, ob es nieselt, ob de hustest, ob de niest

An allem sind die Juden schuld
Die Juden sind an allem schul
Wieso, warum sind sie dran schuld?
Kind, das verstehst du nicht, sie sind dran schuld
Und sie mich auch! Sie sind dran schuld
Die Juden sind und sind und sind dran schuld
Und glaubst de’s nicht, sind sie dran schuld
An allem, allem sind die Juden schuld
Ach so!

Ob das Telefon besetzt ist
Ob die Badewanne leckt
Ob dein Einkomm’n falsch geschätzt ist
Ob die Wurst nach Seife schmeckt
Ob am Sonntag nicht gebacken
Ob der Prinz of Wales schwul
Ob bei Nacht de Möbel knacken
Ob dein Hund ‘n harten Stuhl

An allem sind die Juden schuld…

Lees ook:
Filosemieten op Patmos – column Awraham Meijers
‘Begin mei waren we voor een korte vakantie op het Griekse eiland Samos. Tijdens dat uitstapje ontkwam ik er niet aan om (weer eens) met mijn neus op mijn Joodse identiteit te worden gedrukt en tegelijkertijd ook als leugenaar te worden neergezet. Ik kom er verderop op terug…’