Herdenking 4 mei onder druk door ruzie Doetinchem

De Joodse gemeenschap in Doetinchem zal dit jaar geen krans leggen tijdens de jaarlijkse dodenherdenking op 4 mei. De reden is een conflict tussen de gemeente Doetinchem en de Joodse gemeente: deze laatste wil geen inzicht geven in haar financiën omdat het tijdens de bezetting van Nederland door de nazi’s verschrikkelijk fout ging met registratie van Joodse gegevens. Dit meldt De Gelderlander.

Het begon met een ruzie tussen de Nederlandse Israëlitische Gemeente De Achterhoek (NIGA) en de gemeente Doetinchem over het onderhoud van de Joodse begraafplaats in de Achterhoekse stad. NIGA – een organisatie met ongeveer 25 leden ‘op leeftijd’, zo staat in een stuk van de gemeente Doetinchem – vreest op termijn de lasten voor groenonderhoud niet te kunnen dragen. Omdat Joodse graven eeuwigdurend worden onderhouden, is de organisatie al sinds 2016 in gesprek met de gemeente Doetinchem om de kosten over te nemen. De gemeente vroeg daarop inzicht in het precieze aantal leden en in de financiële huishouding van NIGA. Maar dat is een vraag, meent NIGA, die duidt op ‘totale afwezigheid van enig historisch besef’.

“Vóór de Tweede Wereldoorlog waren van alle Nederlandse Joodse gemeenten de aangesloten leden, met naam en toenaam, bekend bij de Centrale Joodse Raad,” legt voorzitter Rob Blom in een brief uit aan de gemeente Doetinchem. Blom, oud-wethouder van Doetinchem, vervolgt met enig sarcasme: “Deze administratieve accuratesse is in grote mate verantwoordelijk voor het feit dat een groot aantal Nederlandse Joden slachtoffer is geworden van de Duitse moordzucht. De Duitse bezetter die zich deze gegevens toe-eigende hoefde niet te zoeken naar zijn slachtoffers. Sindsdien worden onder geen enkele voorwaarde gegevens, al dan niet geanonimiseerd, betreffende het aantal leden en eventueel nadere gegevens, aan welke instantie dan ook doorgegeven.”

Het trauma zit diep. Doetinchem had voor de Tweede Wereldoorlog een bloeiende Joodse gemeenschap. Maar na de oorlog keerden er van de 170 Joden 125 niet terug.

Op de begraafplaats aan de voet van de IJkenberg liggen enkele honderden graven, waarvan sommige eeuwenoud. Het grootste deel dateert van voor de oorlog, maar er is ook een aantal recente. De begraafplaats wordt onderhouden door een hovenier en oogt onberispelijk. Maar omdat het aantal leden van NIGA terugloopt, is het de vraag of dat in de toekomst zo blijft.

De gemeente Doetinchem vindt dat in principe elke kerkgemeenschap verantwoordelijk is voor de eigen begraafplaats. “Er zijn nogal wat begraafplaatsen van diverse gezindten in de gemeente,” zegt wethouder Peter Drenth. “Wat als die dadelijk ook allemaal bij de gemeente aankloppen? We moeten immers iedereen gelijk behandelen. Dat we financieel inzicht verwachten lijkt me normaal, daarbij hoeven we geen namen. Maar we willen wel weten wat de geldstromen zijn. Ruzie is er wat ons betreft niet. Dit is een zakelijke transactie.”

Hanna Luden, directeur van het Centrum Informatie en Documentatie Israël (CIDI) vraagt begrip voor het standpunt van NIGA. “Registratie van namen en de gevolgen in de oorlog hebben voor een groot trauma gezorgd. Het is een open wond. Maar ik begrijp de gemeente ook, die kan als goed bestuurder niet zomaar geld weggeven.”

NIGA trekt nu de aanvraag voor het overnemen van het onderhoud door de gemeente in. De gang van zaken heeft consequenties, laat Blom weten: “De Joodse gemeente is niet meer beschikbaar voor enige gezamenlijke activiteit in de gemeente Doetinchem met de gemeente Doetinchem.” Er zal dus geen Joodse krans worden gelegd bij de steeds drukker bezochte 4 meiherdenking in Doetinchem. “We zullen de gemeente Doetinchem ook niet langer uitnodigen voor de kranslegging op onze Joodse begraafplaats,” zegt Blom. “Die herdenking gaat wel door, maar in eigen kring. Verder laten we het hierbij. We doppen onze eigen boontjes wel. Dat deden we toch altijd al.”

Luden roept beide partijen op het niet zover te laten komen. “Ga alsnog om de tafel. De namen en gegevens kunnen ook in vertrouwen worden uitgewisseld, zonder dat ze worden opgetekend. Want deze situatie – en dat er geen Joodse krans wordt gelegd – dient geen enkel doel. We moeten ons namelijk blijven herinneren wat er is gebeurd.”