‘Joden! Joden!’ bij FC Antwerp. Hoe zit het met antisemitisme in het Belgisch voetbal? – achtergrond

Royal Antwerp FC heeft voor het eerst sinds mensenheugenis de Belgische landstitel binnengehaald. De fans waren door het dolle heen, maar zongen ook massaal ‘Joden! Joden!’, een antisemitische geuzennaam. Niet alleen in Nederland, maar ook in België is antisemitisme in het voetbal een groot probleem. Zo apen de Antwerp-fans die van Ajax na, die ‘Joden’ als een misplaatste geuzennaam gebreuken. Mede daardoor roept het antisemitische leuzen bij andere clubs op. De Antwerpse club werd zondag onder leiding van coach Mark van Bommel landskampioen na een gelijkspel van 2-2 tegen Racing Genk. Hoe zit het met antisemitisme op en rond de Belgische velden?

‘Honden’ en ‘Joden’

Eigenlijk hebben supporters van Antwerp de bijnaam van ‘honden’ vanwege van hun grote mond. Anderzijds worden ze ‘Joden’ genoemd. Dat is een verwijzing naar de Joodse gemeenschap in Antwerpen, maar net als Ajax-fans gebruiken ze die naam ook als misplaatste geuzennaam. Daarom is er soms een Israëlische vlag in het stadion te zien of dragen ze kettinkjes met een davidster. Zondag speelde het team uit in Genk en keken de supporters in stadion De Bosuil op grote schermen. Nadat het eindsignaal had geklonken sprongen ze het veld op zongen ze: ‘Joden! Joden!’

Bekijk de beelden hier.

Anderlecht ‘Super-Joden’

Ook het Belgische voetbal blijft niet geschoond van antisemitische spreekkoren en incidenten. Niet alleen de supporters van Antwerp FC noemen zich ‘Joden’, maar ook fans van Anderlecht hebben die ‘titel’ aangenomen. Net als in Nederland keren aanhangers van andere clubs zich dan weer tegen deze met antisemitische liederen en uitingen. Een keur aan incidenten passeerde in de afgelopen jaren de revue. Het probleem lijkt ook in België, ondanks inzet van de Koninklijke Belgische Voetbalbond (KVBV) en de clubs, onoplosbaar. Voor Anderlecht-fans speelt de associatie met Ajax een rol, maar ook staat een van de oudste synagogen van België in deze Brusselse deelgemeente. Beelden met ‘Super-Joden!’ uit 2011 laten zien hoe fans ermee dwepen ‘Jood’ te zijn:

Noa Lang

In 2021 werd FC Club Brugge landskampioen. Op het kampioensfeest zong de Nederlandse sterspeler Noa Lang: ‘Nog liever dood dan een Sporting Jood!’, verwijzend naar de concurrentie van Anderlecht. Vooraf had Lang al gezegd ‘een vervelend mannetje’ te zullen zijn. “Ik had nooit gedacht dat ik kampioen van België zou worden, maar ik ben de club heel dankbaar voor dit seizoen. Hoe ik ga vieren? Ik word een vervelend mannetje, let maar op,” zei hij tegen de Vlaamse site Sporza. Na de wedstrijd en op het kampioensfeest werd duidelijk dat hij zich aan zijn woord hield. Hij verklaarde achteraf in een beschonken toestand te zijn geweest.

Vrijspraak

En dan was er nog een breed uitgemeten incident met antisemitisch gezang van hooligans van Club. Dat gebeurde tijdens een bekerwedstrijd in 2019 tegen Anderlecht. In het Constant Vanden Stock-stadion in Brussel zongen Club-hooligans leuzen als “Wie niet springt, is een Jood” en “Alle Joden zijn homo’s”. Het bondsparket vervolgde de daders, maar Geschillencommissie Hoger Beroep van de KBVB sprak geen sanctie uit. De Brugse advocaat Hannes D’Hoop, die de hooligans bijstond, legde op de zitting uit dat de liederen niet discriminerend waren of gericht waren op homo’s of Joden, ‘ondanks de negatieve perceptie’. De hooligans werden daarop vrijgesproken.

En wie niet springt…

Pas nadat de Joodse gemeenschappen in België in het verweer kwamen, keerden clubs en bond bij. Eind vorig jaar deed de directie van Club Brugge een oproep om te stoppen met ‘En wie niet springt die is een Jood!’ In een brief aan de fans schreef de directie: ‘Gezangen zorgen voor sfeer en ambiance en stuwen de ploeg vooruit. Heerlijk is dat. Helaas is er ook dat “ene lied” over “al wie nie springt”. Hoewel de insteek van dit lied ooit anders bedoeld is, kwetst het andere mensen. Dus moeten we ermee ophouden’.

Niet bewust

‘Zulke gezangen weerspiegelen de waarden waarvoor we willen staan niet. We zijn een warme familieclub en we willen onze ploeg steunen. Bepaalde bevolkingsgroepen kwetsen hoort daar niet bij’, aldus de directie van Club. Het is niet duidelijk of de fans gehoor hebben gegeven aan de oproep. Het ‘Joden! Joden!’ dat de FC Antwerp-supporters zondag massaal lieten horen, getuigt niet van bewustzijn. De kans is groot dat het anderen, zoals bijvoorbeeld van aartsrivaal Germinal Beerschot uit Antwerpen, weer munitie zal geven om door te gaan met antisemitische koren en uitingen.

‘Hamas, Hamas…’

Het trieste maar bekende ‘Hamas, Hamas, alle Joden aan het gas!’ is ook het Belgische voetbal niet vreemd. Fans van de eerder genoemde club Germinal Beerschot kwamen er eind 2021 mee in opspraak. Ook werd er ‘Sieg Heil!’ geroepen. De politie in Antwerpen kondigde een onderzoek aan. “Er is een proces-verbaal opgesteld voor aanzet tot discriminatie, haat of geweld tot een groep of een gemeenschap. Dat zal overgemaakt worden aan het parket voor verder gevolg,” aldus een zegsman van de Antwerpse politie tegen het Gazet van Antwerpen. De clubdirectie veroordeelde de leuzen. Het Vlaamse Forum der Joodse Organisaties veroordeelde de uitingen eveneens.

Analyse

Maar net als in Nederland lijkt de situatie in België rond antisemitisme in het voetbal onoplosbaar. Enerzijds zijn er clubfans die ‘Joden’ veelal misplaatst als geuzennaam uitdragen en anderzijds zijn er supporters van rivaliserende clubs die dan met anti-Joodse liederen en uitlatingen komen. Het is een vicieuze cirkel die zichzelf telkens lijkt te versterken. Clubdirecties en de voetbalbond spreken zich uit en komen in actie – hetzelfde geldt voor de autoriteiten – maar het probleem blijft. Het is evident dat ze moeten doorgaan met het zich uitspreken tegen antisemitisme, maar ook moeten de fans stoppen met het gebruik van ‘Joden’ als geuzennaam. Dat lokt weer anti-Joodse uitingen uit.

Lees ook:
KNVB en Rijk sluiten pact tegen racisme en antisemitisme in het voetbal, CJO tevreden
Het Rijk en de Koninklijke Nederlandse Voetbalbond (KNVB) hebben een convenant ondertekend voor actief beleid tegen discriminatie in het voetbal. Antisemitisme in deze sport valt daar ook onder. In de komende jaren speelt de overheid veertien miljoen euro vrij voor bestrijding van discriminatie op en rond de velden. Het plan ‘Ons voetbal is van iedereen’ bestaat uit twintig maatregelen. De landelijke Joodse koepelorganisatie Centraal Joods Overleg (CJO) is enthousiast over de stappen.