‘Kanttekeningen bij heruitgave Mein Kampf’ – gastcolumn Ben Burger

Sinds 1 september wordt in de Nederlandse boekwinkels een verboden boek verkocht. Dit is het boek waarvan je de titel eigenlijk nooit meer zou willen horen. De brontekst van de nazi-dictator is aangevuld met inleidingen door een historicus. De uitgever noemt het resultaat wetenschappelijk verantwoord. Dagbladen Trouw, de Volkskrant en NRC versimpelden dat tot wetenschappelijke uitgave. Het verbod is dus weg.
De introductie verliep zonder problemen. Volkskrant-redactrice Bolwijn hoorde dat de uitgave alleen wetenschappelijk geïnteresseerde kopers zou krijgen. Trouw verwachtte weinig belangstelling. In een commentaar onderschreven NRC en Trouw de publicatie van het geschrift: ongevaarlijk (Trouw) en nuttig (NRC). Historicus Van Walsum schreef in de Volkskrant opgelucht dat de oude haattekst onschadelijk was gemaakt.
In de eerste twee weken werden 14.000 exemplaren verkocht; voor non-fictie ongewoon veel. Intussen is de vijfde druk in de verkoop. Dat betekent (in de orde van) 40.000 exemplaren. Ook de sites van huishoudwinkel Blokker en ManagementBoek verkopen het onschadelijke boek.
Maar is dit boek wel wetenschappelijk? En is het niet tegelijkertijd een gevaarlijke propagandatekst?

Er was wel kritiek van Christian Hartmann, een van de makers van de Duitse uitgave in Nieuwsuur, en van Ewoud Kieft op de site van VN. Gezaghebbende kritiek. Maar in de Nederlandse dagbladen was hiervan geen enkele weerslag te vinden.​
Uitgever Mai Spijkers (Prometheus) wilde degeen zijn die de censuur zou verbreken (en aantonen dat de Nederlandse democratie af is). Hij had kunnen besluiten om een exemplaar te maken, om daarmee het taboe en de censuur te verbreken.
In plaats daarvan zocht hij een prestigieuze introdu​ctie, met een nieuwe, vlotte vertaling, inleiding, begeleidingscommissie en debatavond. Als constitutioneel spel is dit te begrijpen, maar als maatschappelijke daad, wat het ook is, niet. Want dit boek heeft effect op het debat. Het maakt keurig wat onaanvaardbaar was en het geeft de opvattingen van de dictator een plaats in het debat.

In de jaren negentig waren alle media het nog eens dat het verbod moest blijven, nu is er geen enkel bezwaar: zie de rimpelloze aanvaarding. Het boek werd dus verboden toen het ongevaarlijk was, en aanvaard nu het riskant is. Is hier geen sprake van kluitjesvoetbal: iedereen vindt op hetzelfde moment hetzelfde?

Laten we de argumenten doornemen:

1. De uitgave is wetenschappelijk verantwoord.
De inleiding is geschreven door een historicus en begeleid door wetenschappers en mag dus wetenschappelijk verantwoord genoemd worden. De tekst niet; de tekst is even fout als ze was.
Wetenschappelijk verantwoord wekt de indruk van controle, maar dat geldt slechts de inleiding.
Zonder een notenapparaat of gedetailleerde nieuwe analyses is de claim van wetenschappelijkheid niet vol te houden Wat dan overblijft is een inleiding, geschreven door wetenschappers. Het zijn twee boeken in een.
Er is een heruitgave van een haatschrift, met wetenschappelijk verantwoorde inleidingen.

2. De uitgave is van historisch belang.
Dit is zeker waar. Het probleem is dat de brontekst tegelijkertijd uiterst actueel is. De tirades tegen democraten hebben ook vandaag nog zeggingskracht en voldoen aan een vraag. De gebeurtenissen herstellen de zeggingskracht voor het heden.

3. De uitgave spreekt niet meer tot de lezer van nu, die zal er niet meer door beïnvloed worden.
Sander van Walsum, Max Pam en Marjon Bolwijn zeggen dat in de Volkskrant, net als de commentator van Trouw.
Maar Ewoud Kieft (in Het verboden boek), inleider Melching en oud-NIOD directeur Blom (in de Volkskrant, 5 september) vertellen dat zelfs zij werden beïnvloed: de tekst is hypnotiserend, het is moeilijk er afstand van te houden, ze droomden ervan.
Als zulke experts beïnvloed worden, tegen hun wens, hoe blijft dan de gewone lezer onbeïnvloed?
Welnu door de inleidingen! Echt? Is dit soort leugens en laster ooit weerlegd door argumenten? Psychologen en terreurbestrijders zijn die vraag allang voorbij.
Het lijkt alsof de uitgever deze propaganda wilde uitgeven om haar historische, ongeëvenaarde effect, en ervan uitging dat de propaganda geen effect zou hebben.

Daarbij: dit boek toont de auteur (de aanstaande moordenaar) op zijn eenzaamst, strijdbaar, gevaarlijk maar dan nog onschuldig aan de daden: de anti-held, in wie het mogelijk is zich te verplaatsen.
De dader wordt getoond als underdog.

4. De uitgave is een waarschuwing tegen het gevaar van het fascisme.
Dit zegt de uitgever, en de commentaarschrijver van NRC zegt het na: deze uitgave is niet alleen grondwettelijk niet tegen te houden, nee, ze is nuttig, ter waarschuwing. Ook in de Groene menen Grunberg en Kleinpaste dat er nut is, ter lering.
De historie kennen is zeer nodig. De vraag is hoe, dus in welke vorm dit wordt voorgelegd.
Wie het boek openslaat moet concluderen dat de inleider zwakker klinkt dan de brontekst.
Een waarschuwing tegen mishandeling zal geen uren rushes van mishandelingen tonen. Ook niet voorafgegaan door een psychiatrische inleiding. Dus heeft de begeleidingscommisisie nagedacht over hoe antipropaganda werkt? Heeft ze er over nagedacht dat het op de markt brengen van deze tekst, in toegankelijk Nederlands, en voorzien van een geruststellende kaft en geruststellende commentaren, de opvattingen van de dictator dichter bij de lezers brengt, en dat de propaganda-tekst en de laster daardoor effectiever worden?

De argumenten van de uitgever klinken aannemelijk, maar zijn dun en overtuigen niet. En dus moeten boekhandelaren zich afvragen of ze deze laster, deze tirade tegen de democratie en tegen wie en wat nog meer, wel in hun handel willen hebben. Die morele vraag is niet beantwoord, als het etiket van wetenschappelijkheid niet houdt.
Maar wat dan: een nieuw verbod? Nee, censuur past niet in de democratie. Wat wel? Voorkomen dat deze opvattingen, deze haat tegen democratie, tegen democraten en tegen sommige groepen opnieuw gewoon wordt. Dus: het etiket van keurigheid wegnemen. De kaft, de deftige presentatie, het wetenschappelijke zweem maken het doorsluipen van deze opvattingen in het debat mogelijk. De deftigheid moet weg, het gevaar moet duidelijk zijn.’

Auteur:Ben Burger (econoom en publicist)
Deze tekst werd eerder gepubliceerd op Jalta.nl