Kerk van Engeland biedt excuses aan voor Jodenvervolging van 800 jaar geleden

De Anglicaanse Kerk heeft excuses aangeboden voor de anti-Joodse wetten die precies achthonderd jaar geleden werden uitgevaardigd. De Joden in Engeland moesten zich in de Middeleeuwen aan tal van geboden houden. Die maakten hen het leven bijna onmogelijk. Tijdens een herdenkingsdienst in Oxford sprak de Kerk van ‘beschamende gedragingen’ tegen Joden. De dienst in de Christ Church Cathedral werd bijgewoond door vertegenwoordigers van de Anglicaanse Kerk, de Rooms-Katholieke kerk, en de Britse opperrabbijn Ephraim Mirvis.

De christelijke kerkvaders vaardigden in de dertiende eeuw een hele reeks anti-Joodse wetten uit. De huidige Anglicaanse Kerk, ook wel de Kerk van Engeland genoemd, bestond nog niet. De toenmalige kerk volgde de richtlijnen van Rome. De zogenoemde Synode van Oxford legde in 1222 de basis voor een antisemitische maatschappij die honderden jaren in stand bleef. De wetten waren in lijn met het eerder opgestelde beleid door de paus. Volgens die pauselijke richtlijnen mochten Joden geen openbare functies vervullen en mochten niet naar een christelijke kerk. Ook mochten zij geen sociale contacten onderhouden met christenen. Daarnaast moesten zij een zichtbaar herkenningsteken dragen om hen te onderscheiden van christenen.

Verbanning
De Joodse gemeenschap in Engeland was niet heel groot. Vermoedelijk bestond die uit niet meer dan enkele duizenden mensen. Toch namen de Synode van Oxford en de toenmalige koning Hendrik III het voortouw bij het opstellen van anti-Joodse wetten. Het gevreesde herkenningsteken stelde de Engelse koning al snel verplicht. Hij was de eerste in Europa die dat deed.

In de loop der jaren werden de geboden en verboden steeds strenger. Zo mochten Joden geen nieuwe synagogen bouwen, of geld lenen. Hun eigendomsrecht werd afgeschaft. Doordat de maatregelen het officiële beleid waren, keerde ook de Engelse bevolking zich tegen hun Joodse landgenoten. Dat leidde onder meer tot fysiek geweld en moord.

Uiteindelijk zette de koning de voltallige Joodse bevolking in 1290 het land uit. Pas 350 jaar later kwam aan die verbanning een einde. De Engelse staatsman Oliver Cromwell gaf hen toestemming zich weer in Engeland te vestigen. In die periode had Engeland zich onder het bewind van koning Hendrik VIII losgemaakt van de Rooms-Katholieke Kerk in Rome. In het traktaat Teschuat Israel pleitte de Joodse geleerde en rabbijn Menasse ben Israel voor een terugkeer van de Joden. De macht van Cromwell over het land en de kerk was enorm. Daarmee verkeerde hij in de positie om een einde te maken aan de discriminatie en vervolging.

Boetedoening
Justin Welby, de huidige aartsbisschop van Canterbury, stond op Twitter uitgebreid stil bij de herdenkingsdienst in Oxford. Hij noemde die een mogelijkheid om te ‘herdenken, boete te doen en op te bouwen’. In een rapport in 2019 erkende de Kerk al dat de eeuwenlange anti-Joodse houding van christenen ‘een vruchtbare voedingsbodem voor moorddadig antisemitisme’ was. De Kerk beloofde toen te werken aan nieuwe christelijke-Joodse banden. Dit document, God’s Unfailing Word, was de eerste officiële verklaring van de Kerk van Engeland over de rol die christenen hebben gespeeld in de stereotypering en vervolging van Joden.

Volgens de samenstellers moeten Anglicanen en christenen niet alleen boete doen voor ‘de zonden uit het verleden’. Ook moeten zij actief antisemitische gedragingen en stereotyperingen bestrijden.

Beeld: Christ Church Cathedral, Oxford (GilbertScott.org)

Lees ook:
Hoofd Anglicaanse kerk: toon berouw tegen de Joden
Het wordt tijd dat christenen meer berouw en compassie tonen tegenover Joden. Ze moeten zich meer bewust zijn van de rol die de Anglicaanse kerk heeft gespeeld ten opzichte van de vervolging van Joden. Dat heeft Justin Welby, de aartsbisschop van Canterbury en tevens het hoofd van de Anglicaanse kerk, gezegd na het verschijnen van een document. In het rapport maant het Engelse kerkgenootschap haar volgelingen ertoe ‘zich bewust te zijn van de moeilijke geschiedenis van de twee geloven’.