LEZECHER – column Yvonne van Gelder
Bij alle recente samenkomsten rond Rosj Hasjana, Jom Kippoer en zelfs in de Soekkah was het Namenmonument een prominent gespreksonderwerp. Iedereen heeft zijn of haar mening, emoties en realiteit. En zelf bleek ik ook bepaald geen muurbloempje te zijn aangaande dit onderwerp. Ik stond en sta er in veel opzichten nog steeds ambivalent tegenover maar ben inmiddels oprecht dankbaar dat het er nu eindelijk is. Al blijf ik het een gemis vinden dat er voor de naam Nationaal Holocaust Namenmonument is gekozen en niet voor Nationaal Sjoa Namenmonument, dit had meer recht gedaan aan de geschiedenis.
Waar iedereen het wel over eens was, is dat er een dergelijke gedenkplek er moest komen. Juist in Nederland dat procentueel het zwaarst getroffen is tijdens de Sjoa, juist in Amsterdam van waaruit de meeste werden Joden gedeporteerd tijdens de Sjoa en juist in hart van de oude Jodenbuurt.
Mooi detail van de uiteindelijk gekozen plek is dat daarmee het Monument van Joodse Erkentelijkheid is komen te vervallen. Een gedateerd tijdsbeeld dat nimmer realistisch is geweest. De totstandkoming van het monument heeft afgelopen tijd veel media-aandacht gekregen. Ik kan alleen maar concluderen dat ik een enorme bewondering voel voor de vasthoudendheid van Jacques Grishaver. Alle tegenwerking en tegenslag die hij heeft getrotseerd tonen zijn gedrevenheid en immense incasseringsvermogen.
Daags na de officiële onthulling fietste ik naar de Weesperstraat. Het was er druk en in korte tijd ervoer ik zelf de beklemming van het labyrint. Radeloos zoekend naar de letter G kwam ik zo nu en dan een bekende tegen, allemaal deelden we hetzelfde lege en uit het veld geslagen gevoel. Soms geforceerd vrolijk, in enkele minuten jaren bijpratend, om de confrontatie met waar ik naar zocht toch nog even uit te stellen. Aarzelend of we de anderhalve meterregel even durfden te overtreden met een betekenisvolle hug. Uiteindelijk besloot ik de QR-code te gebruiken om te kijken waar ik naartoe moest. Versteend las ik op mijn telefoon dat Van Gelder 1.169 zoekresultaten opleverde, een getal dat sindsdien door mijn hoofd spookt.
Ik was voorbereid de namen van mijn grootouders, overgrootouders, ooms, tantes en verdere familie te aanschouwen zoals ik ook in Auschwitz had gedaan. Maar de confrontatie met 1.169 keer mijn achternaam veroorzaakte een gevoel van leegte dat ik nog niet eerder zo sterk had ervaren. Later thuis bleek er een nuance te zijn omdat ook Van Geldere en Van Gelderen naar boven waren gekomen. Alsof ‘slechts’ 416 van Gelder’s, waarvan natuurlijk maar een deel familie is, dragelijker zijn?
Dit monument toont vooral de omvangrijkheid van de Sjoa in Nederland. De namen, geboortedatum en leeftijd van 102.000 Joden en 220 Sinti en Roma in baksteen als collectieve tastbaarheid bij gebrek aan een individueel graf. Het compenseert het gebrek aan een normaal waardig graf natuurlijk nooit. Maar er is nu tenminste wel een plek om te herdenken midden in de samenleving die voor iedereen toegankelijk en tastbaar is.
Want het woord LEZECHER – in herinnering aan – gevormd door vier Hebreeuwse letters impliceert een opdracht voor nu en alle generatie na ons.
Afgelopen weken werden we in Nederland geconfronteerd met een aantal gebeurtenissen waarbij antisemitisme en de Sjoa werden gebruikt om onvrede ten aanzien van de maatschappij en samenleving te uiten. Het nazi-minnende toneelstukje in Urk door lokale jongelui, anti-corona demonstraties waarbij gele Jodensterren werden gedragen, de bizarre uitingen van enkele Forum-politici en niet te vergeten de stigmatiserende graffiti in Rotterdam omdat een voetballer koos voor Ajax. Ook schuurde de japon met Jodenster bij de tentoonstelling ’Amsterdam Modestad’ in de Nieuwe Kerk bij mij nogal.
Dit monument, deze gedenkplek en dit leerhuis, had op geen beter moment gepresenteerd kunnen worden. Ik hoop zo enorm dat het meegenomen zal worden in geschiedenislessen, inburgeringscursussen en taakstraffen. Dat het tot besef zal oproepen dat er grenzen zijn aan gebruik en vooral misbruik van de Sjoa voor eigen belang.
Lees ook:
Anti-reclame – column Yvonne van Gelder
‘Het zal u niet ontgaan zijn dat er recent nogal wat commotie was over het gedrag van een groep passagiers op een vlucht van van Kiev naar Amsterdam. Helaas zijn agressie in de samenleving en wangedrag van passagiers aan boord een toenemend probleem. Vanuit psychologisch oogpunt wordt dit deels gekoppeld aan de gevolgen van covid-19, maar verruwing in sociale omgangsvormen was natuurlijk al veel eerder een tendens…’
Deze column is mede mogelijk gemaakt door Stichting Maror.
