Anti-reclame – column Yvonne van Gelder
Het zal u niet ontgaan zijn dat er recent nogal wat commotie was over het gedrag van een groep passagiers op een vlucht van van Kiev naar Amsterdam. Helaas zijn agressie in de samenleving en wangedrag van passagiers aan boord een toenemend probleem. Vanuit psychologisch oogpunt wordt dit deels gekoppeld aan de gevolgen van covid-19, maar verruwing in sociale omgangsvormen was natuurlijk al veel eerder een tendens.
Wat dit incident anders maakt, is dat er door diverse media direct een stempel orthodox-Joodse meisjes op deze passagiers werd geplaatst. En daarmee was het voer voor bloggers, beterweters en andere zelfbenoemde social mediadeskundigen. Sensatie, onwetendheid en verdraaien van feiten werden niet geschuwd in diverse berichtgevingen. Maar wat ik het meest stuitend vond, was dat er al snel de term antisemitisme op los werd gelaten. Door de religieuze achtergrond van deze passagiers te benoemen en de jonge adolescenten als meisjes te betitelen, werd op het sentiment van lezers ingespeeld. Elke vorm van journalistieke objectiviteit ontbrak. Het ging niet meer om wat deze passagiers hadden gedaan, maar om wie ze waren.
En alles werd, zonder feiten te verifiëren, klakkeloos door diverse media van elkaar overgenomen. Zelfs buitenlandse media schroomden niet de term antisemitisme op voorhand in te zetten. Daarbij is compleet uit het oog verloren dat er wel degelijk sprake was van incorrect gedrag, waarbij regels omtrent vliegveiligheid en gezondheid zijn geschonden.
Bovendien spreekt hieruit ook minachting voor het functioneren van de Koninklijke Marechaussee. Alsof zij zomaar komen opdraven als er echt niets aan de hand zou zijn geweest. Diezelfde Koninklijke Marechaussee die er altijd is om synagoges en Joodse instellingen te beveiligen wanneer dat nodig is.
Door het woord antisemitisme te gebruiken, lag de oorzaak van dit voorval niet meer bij deze groep passagiers, maar werd die geprojecteerd op de vervoerder en de medewerkers. Dat een deel van de groep zich al eerder niet aan regels hield, was slechts een vervelend detail in de zoektocht naar een antisemitisch motief voor de opgelegde sancties.
Deze manier van berichtgeving, zonder de basale journalistieke normen van gedegen onderzoek, is buitengewoon onwenselijk. Helemaal als het om zo’n gevoelige kwestie gaat.
De suggestie dat maatregelen waren gebaseerd op het geloof van de jongedames, veroorzaakte dan ook een lawine aan verontwaardigde reacties. Het vergrootglas waaronder de Joodse wereld en Israël liggen, maakt dat zorgvuldigheid in communicatie naar buiten van essentieel belang is. Anders kan dat makkelijk als anti-reclame worden opgevat.
Misbruik van het woord antisemitisme ontkracht de lading van het woord voor die situaties waarin dat helaas wel van toepassing is. Juist omdat antisemitisme een toenemend probleem is in de samenleving en we daar maar al te vaak mee worden geconfronteerd. Kwaadwillenden kunnen onzorgvuldig gebruik van het woord juist hanteren in hun anti-Joodse en anti-Israëlische vooroordelen en gevoelens.
En natuurlijk vloek ik in gedachten ook wel eens tegen een rood stoplicht dat er antisemieten achter de knoppen in de centrale zitten. Maar om in de echte wereld op voorhand en zonder bewijs te roepen dat sprake is van antisemitisme, doet afbreuk aan de echte inhoud van het woord. De kwetsbaarheid van de Joodse gemeenschap is daar zeker niet bij gebaat. En we weten allemaal waar ongenuanceerd woordgebruik en vooroordelen toe kunnen leiden. Is het geen opdracht daar juist waakzaam voor te zijn?
Lees ook:
Een overdosis woke. Op dit moment hebben diverse hoofdstedelijke musea een tentoonstelling die hun betrokkenheid en bewustzijn ten aanzien van diverse sociaal maatschappelijke thema’s toont, oftewel woke. Om te vieren dat de musea weer open zijn bezocht ik afgelopen week in mijn middagpauze telkens een van de tijdelijke tentoonstellingen, als laatste het JHM. Ik was vooral nieuwsgierig of de samenstellers in staat waren geweest het onderwerp op een laterale en niet clichématige manier te benaderen.
Deze column is mede mogelijk gemaakt door Stichting Maror.
