Miesgasser en het namenmonument – column David Barnouw

Ten eerste mijn felicitaties voor Jacques Grishaver met de totstandkoming van zijn namenmonument. En dat bedoel ik niet sarcastisch of ironisch, want zijn jarenlange inzet heeft uiteindelijk tot dit Nationaal Holocaust Namenmonument geleid. Ik ben er geweest en het heeft mij geraakt. Maar, er is altijd een maar, want ook ik heb mij eerder tegen dit monument gekeerd met een bijdrage aan de bundel Bezint eer gij herdenkt. Volgens Wim de Wagt is dat ‘een plechtige titel’. Hij is de auteur van ‘Vijfhonderd meter namen. De Holocaust en de pijn van de herinnering’; mag ik dat pretentieus noemen?
Maar ik wens mij niet uit te laten maken voor Holocaustontkenner, want dat vindt de architect Libeskind namelijk van de tegenstanders van het monument. En ik wens mij ook niet uit te laten maken voor ‘hoogdravende miesgasser’; woorden van de hoofdredacteur van het NIW. Ik vraag mij trouwens af of deze het monument wel heeft gezien, want zij hoopt dat de tegenstanders op een maanloze nacht langs het monument gaan lopen. Als zij het monument wel op dat moment had bezocht, zouden haar toch wel de stalen toegangsdeuren zijn opgevallen; die gaan bij zonsondergang dicht.
Triomfalisme
Ik verbaas mij ook over het tomeloze triomfalisme waarmee met name het NIW de onthulling begeleidde. Iedereen is ontroerd door het meer dan geniale ontwerp van Libeskind en kinderen van een basisschool mogen nog vóór de onthulling langskomen; uit de reacties is meteen duidelijk: ‘dit monument werkt’. En Grishaver wordt zozeer bewierookt dat hij er bijna onder bezwijkt, want ‘Mensen met dedain en een gevulde portemonnee, maar zonder empathie hebben menigmaal je pad gekruist,’ aldus het hoofdredactioneel NIW-commentaar; je moet maar durven!
Of dan de NIW- veronderstelling dat Grishaver weerstand opriep, omdat hij ‘een gewone Amsterdamse jongen’ is, zonder interessante academische titel. En koning Willem-Alexander was ook heel warm tegenover Jacques en vanaf nu vergeten we maar het wegkijken van zijn overgrootmoeder in Londen.
Feodaal
Er is discussie geweest rond de totstandkoming van het namenmonument en wat is daar mis mee? Het idee dat één persoon, gesteund door de medebestuursleden van een privéstichting – het Nederlands Auschwitz Comité – bepaalt dat er een nationaal monument moet komen, bepaalt waar het moet komen en die ook nog eens de architect vaststelt, is toch wel erg feodaal.
Monumenten en andere plaatsen van herinnering krijgen pas echt hun plaats áls er discussie is, zeker als het om een zeer beladen periode uit de geschiedenis gaat. Dat geldt voor het Holocaust Museum in Washington DC en voor het Holocaust-monument in Berlijn, om er maar een paar te noemen. En waarom zou dat in Nederland niet mogen en dienden burgers, ambtenaren en politici hun mond te houden en te tekenen bij het kruisje?
Er moesten meer dan 102.000 namen op, hoewel in het begin er ook nog achtduizend namen van niet-Joodse verzetsstrijders zonder graf bij moesten. Deze beoogde usurpatie werd snel teruggedraaid, maar de uitverkoren architect Libeskind moest het worden. Hij zou het gratis doen; ik ga ervan uit dat zulks voor zijn eerste schetsen geldt en niet voor de inzet van zijn architectenbureau. Het Wertheimpark moest het worden, maar de omwonenden wilden hun o zo prettige buurtje niet verstoord zien. De huidige locatie is er nu en hoewel ik mij bij mijn bezoek in eerste instantie ergerde aan al het autoverkeer, staat het monument daar goed, beter dan ergens achteraf in een lommerrijke omgeving.
Er gaan natuurlijk overal lokale namenwanden verschijnen; er waren er natuurlijk al een aantal en ook de Stolperstein-rage zal nog wel een tijdje doorgaan. Maar wat dan? Wellicht een groot nationaal project om te trachten van alle vermoorde Joden een foto terug te vinden? Als er in elk geval maar discussie is!
Lees ook:
‘Geen Joods monument in de gemeente Westland’ – column David Barnouw
‘‘Geen Joods monument in de gemeente Westland.’ Dat moet wel de kop zijn van een stukje in de satirisch rubriek in De Speld, achterop de Volkskrant. Maar nee, het is een echt bericht van de Stichting Joods Westland, want het wordt ‘niet opportuun’ geacht nu een monument op te richten. Er wordt prioriteit gegeven aan de Joodse Begraafplaats en een betere toegankelijkheid ervan…’
Deze column is mede mogelijk gemaakt door Stichting Maror.
Waardeert u dit artikel?
Doneer hier dan een klein bedrag. Jonet.nl is een journalistiek platform dat zonder giften niet kan bestaan. Wij danken u bij voorbaat.
Wil je meer informatie of een hoger bedrag doneren? Ga naar jonet.nl/doneren