Poolse diplomaten redden 400 Joden tijdens WOII
Poolse diplomaten hebben vanuit de Zwitserse hoofdstad Bern tijdens de Tweede Wereldoorlog naar schatting vierhonderd Joden het leven gered.
Onder leiding van de Pools-Joodse diplomaat Juliusz Kühl en met bescherming van diens chef Aleksander Lados werden in de jaren 1942-’43 door de Poolse diplomatieke delegatie duizenden valse buitenlandse paspoorten geproduceerd en verspreid. Met die paspoorten konden honderden Poolse Joden aan de dood ontsnappen voordat het clandestiene programma werd ontdekt en stopgezet.
Tot deze uitzonderlijke ontdekking kwamen Poolse en Canadese journalisten na bestudering van onlangs ontdekte documenten uit een archief in Bern. Opvallend aan die documenten, ingezien door Gazeta Prawna en The Globe and Mail, is hoe complex het paspoortenproject in elkaar zat. De aangeleverde namen kwamen van een Pools-Joodse hulporganisatie, de lege paspoorten van onder meer de Paraguayaanse consul, het geld van Joden in de Verenigde Staten. De pauselijke nuntius liet op zijn beurt een deel van de paspoorten naar de getto’s in bezet Polen smokkelen.
In Polen gaan stemmen op om Kühl en Lados de eretitel ‘Rechtvaardige onder de Volkeren’ van Yad Vashem te laten toe kennen. Markus Blechner, Pools honorair-consul in Zürich en drijvende kracht achter de ontdekking, zei dat Kühl ‘dezelfde bekendheid zou moeten genieten als Oskar Schindler’.
De onthulling zal met tevredenheid zijn ontvangen door regeringspartij Recht en Rechtvaardigheid (PiS), bij wie het beeld van Polen in het buitenland voortdurend op de agenda staat. Positieve verhalen over Polen die Joden redden worden gepromoot, academici die op antisemitisme wijzen, verketterd. ‘Veel Polen zijn verbolgen over de manier waarop hun rol in de Holocaust wordt voorgesteld’, zegt Daniel Tilles, Holocaust-onderzoeker aan de Pedagogische Universiteit van Krakau. ‘Terecht wijzen ze erop dat een groot aantal Polen voor hun Joodse landgenoten opkwam, bijvoorbeeld binnen het Poolse leger. Alleen is de manier waarop deze regering dat verhaal pusht, vaak onhandig en antagonistisch.’
Juliusz Kühl, die in 1985 overleed, heeft zelf nooit ruchtbaarheid willen geven aan zijn heldendaden. Alleen zijn kinderen en kleinkinderen wisten ervan. Na de oorlog verhuisde hij naar Canada, waar hij een succesvol zakenman werd. In 1960 kreeg hij een brief van de voorzitter van het Canadese Lagerhuis, die hem schreef dat hij alle reden had om trots te zijn. Op zijn zakelijk succes, welteverstaan. Kühls schoonzoon Israel Singer: ‘Roem deed hem niets.’
Bron: De Volkskrant
