Shin bet vs. democratie – column Awraham Meijers
Dit voorjaar waren we op het Griekse eiland Samos. We komen er vaker omdat het mooi is, maar ook en vooral omdat onze vriendin J. er woont. De afstand tussen Samos en de Turkse kust is minder dan een zeemijl. Daar, in de provincie Aydın ligt de stad Kuşadası. Ik ben er nimmer geweest, maar heb er wel – destijds werkzaam in de reclame – ten behoeve van een brochure enthousiasmerend over geschreven. Iets in de trant van: ‘Kuşadası betekent ‘Vogeleiland’, een naam ontleent aan het schilderachtige eilandje voor de kust, waar talloze vogels leven. Tegenwoordig zwermen toeristen die in hun hart vrije vogels zijn, over de stad uit’. Zoiets. Natuurlijk vermeldde ik de eeuwenoude hammam en karavaanserail, die beslist bezocht moeten worden. En uiteraard de talloze oergezellige terrasjes en restaurants met houtskoolvuurtjes waarop exotische gerechten worden gegrild’. Gastvrijheid en de mysterieuze Oriënt waren de sleutelwoorden. En ik durf te wedden dat Duizend-en-één-nacht ook in mijn tekst stond. Ach, die reclameboys toch.
Omdat we aan de overkant waren stelde ik voor om met de veerboot over te steken naar Kuşadası. Kon ik met eigen ogen zien waar ik ooit vol bezieling en ‘kennis’ over geschreven heb.
Nou, dat werd mij sterk afgeraden. Want het ligt in Turkije. En tja, je bent een journalist die in het hokje ‘progressief en atheïstisch’ geplaatst kan worden. En tja, bullebak Erdogan heeft niks moois met lieden als jij. Dus tja, de kans is weliswaar klein, maar je kunt daar problemen krijgen, joh. Ik zag het gevaar niet, maar mijn vrouw zei nadrukkelijk dat ik dan maar alleen moet gaan, Zij ging in geen geval mee. Basta. Niet uit lafheid, maar vanwege haar priemende ogen is de reis niet doorgegaan.
Voor verkondigers van het vrije woord, autonome journalisten en politieke en ideologische dwarsliggers is binnen een autocratisch regime geen plaats. Dergelijke ‘saboteurs’ horen in de gevangenis!
Het verbod op vrije meningsuiting en een geknevelde pers zijn Salonfähig in het Midden- en nabije Oosten. Het is een onuitroeibare cultus; Despoten wensen geen tegenspraak, want ondermijning van hun gezag.
De enige uitzondering in die regio is Israël, waar wèl persvrijheid is, waar je niet bang hoeft te zijn om je (ongezouten) mening te geven. Zelfs als deze lijnrecht tegen het beleid van de regering ingaat. Geen gevangenisstraf – of nog erger- wanneer je roept of publiceert dat premier Netanyahu geen visie heeft, of dat de extreemrechtse Ayelet Shaked, de minister van Justitie, een gevaarlijke gek is. Dat kun je in Israël dus straffeloos beweren.
Nou ja, laten we wel enige kanttekeningen plaatsen. Want ook met die democratische rechten gaat het daar snel bergafwaarts. De ondemocratische incidenten stapelen zich de laatste jaren in sneltreinvaart op. Zo is onlangs de Amerikaanse journalist/auteur Peter Beinart na zijn aankomst op vliegveld Ben Gurion een uur door Shin Bet (Israëlische veiligheidsdienst) ondervraagd. De Joodse Beinart werd onder meer nadrukkelijk gevraagd naar zijn politieke inzichten en eventuele banden met linkse Israëlische organisaties. Jawel! Shin Bet beweerde – nadat Beinart ruchtbaarheid had gegeven aan dit onverkwikkelijke voorval – dat dit een ‘beoordelingsfout’ van de dienstdoende veiligheidsofficier was en er inmiddels een onderzoek is ingesteld.
Nog een incident: De Iraans-Amerikaanse auteur en voormalig CNN-host, Reza Aslan, werd vier uur vastgehouden op de grens tussen Jordanië en Israël, waar hij werd ondervraagd over zijn politieke opvattingen, artikelen en activisme. Aslan gaf zijn vernederend avontuur door aan kwaliteitskrant Haaretz en zette het op twitter. Hij vertelde te zijn bedreigd met de nadrukkelijke opmerking: “We kunnen het zo maken dat je je kinderen voorlopig niet meer ziet”.
Ook in dit geval is een onderzoek ingesteld door Shin Bet. Een slager die z’n eigen vlees keurt – je kent die uitdrukking. Ondertussen gaan soortgelijke incidenten, die meer regel dan uitzondering zijn, onverminderd door.
Het lijkt misschien of dergelijke praktijken zijn beperkt tot buitenlandse bezoekers. Nou mooi niet, Shin Bet houdt ook ‘linkse’ Israëli’s aan bij hun terugkeer uit het buitenland. Enkele voorbeelden: In juni is de Israëlische Tanya Rubinstein aangehouden en ondervraagd na haar terugkeer van een conferentie in Zweden.
Yehudit Ilani is na terugkeer in haar land aan de tand gevoeld vanwege een verslag dat ze heeft gemaakt voor het Israëlische Kan 11 News over voorbereidingen voor een flottielje bij de Gazastrook.
In juli is de Israëlische Moriel Rothman-Zecher aangehouden en ondervraagd over zijn eventuele banden met de (bekende) Israëlische organisatie Breaking the Silence.
Ook verschillende Amerikaanse Joden hebben vergelijkbare verhoren moeten doorstaan, zoals onder andere Meyer Koplow, de filantroop die miljoenen dollars aan Israëlische scholen en ziekenhuizen heeft gedoneerd. Hij werd aan ondervraging onderworpen op Ben Gurion airport, op zijn terugreis naar de VS. Reden: Er was een Palestijnse folder in zijn koffer gevonden.
Tot slot de Joods-Amerikaanse activisten Simone Zimmerman en Abby Kirschbaum. Zij zijn ondervraagd toen ze via grensovergang Taba (Egypte) naar Israël kwamen. Zij vertelden dat hen ondermeer is gevraagd wat zij van premier Benjamin Netanyahu dachten.
Nota bene: de Shin Bet heeft dit jaar al 250 (!) mensen de toegang tot Israël geweigerd, aldus de Israëlische tv-zender Kan 11 News. De meesten van hen zijn moslims uit Arabische landen, Europa en de VS. Hen werd op Ben-Gurion en andere grensovergangen de toegang geweigerd ‘Op verdenking van betrokkenheid bij terrorisme, spionage of politieke ondermijning’, aldus een Shin Bet-rapport.
Ik hoop dat mijn vrouw nog met mij naar Israël durft te gaan.
