Terecht opgewonden – column Frits Barend

Rond de transfer van Eva Jinek naar RTL 4 werd me wel eens gevraagd of ik late-night mis. Was het maar waar, had ik maar wat vaker tijd om lekker onderuit Netflix te kijken of simpel gelukkig te zijn met Beau. Helaas is de realiteit anders. Dat zal u als lezer een zorg zijn, denk ik tegelijk, waarom moet ik jullie daarmee lastigvallen? Het leven dat ik leid, heeft helaas veel last van het gebrek dat genieten van pensioen in mijn professie niet bestaat. Journalist blijf je je hele leven.

Neem collega Hans Knoop, die zich terecht heeft opgewonden over antisemitische passages in een column van de Vlaming Dimitri Verhulst in de Belgische krant De Morgen. Generatiegenoot Knoop speelt ook liever met zijn kleinkinderen dan dat hij zo nodig weer oorlog wil maken met een antisemiet die natuurlijk over zichzelf zegt dat hij geen antisemiet is. Maar Knoop kan het niet laten, zijn drang is een natuurlijke. Zich opwinden over onrechtvaardigheid zit in zijn DNA en helaas is de praktijk dat als hij als Jood het antisemitisme niet aan de kaak stelt, niemand het doet.

Of neem de afwikkeling van de roofkunst waarmee de nazaten van eigenaren van schilderijen van de beroemde schilder Kandinsky worden geconfronteerd. Een schilderij van de overgrootouders van vriendin Hester hangt in het Van Abbemuseum in Eindhoven en is in 2015 door de toenmalige directeur van het museum erkend als roofkunst, kunst die Joodse eigenaren vlak voor en in de oorlog gedwongen moesten verkopen. Hester blij en het museum tevreden. Maar toen moest de zogenaamde restitutiecommissie zich er zo nodig mee bemoeien. Achterkleinkind Hester, van ver na de oorlog, kon dan wel overtuigend bewijzen dat het schilderij van haar overgrootouders was geweest, maar was het wel gedwongen verkocht en dus roofkunst? Bewijsvoering daarvoor is heel ingewikkeld, maar het wordt nog ingewikkelder als derden voor jouw Joodse overgrootouders bepalen dat ze het misschien wel vrijwillig aan een nazi-handelaar hebben verkocht.

Stel je even voor, maart 1943. Zegt de kunsthandelaar tegen de Joodse eigenaar van de waardevolle schilderijen: misschien kan ik voor uw kinderen een onderduik regelen en voor u ook wel, maar dan wil ik wel dat u dat schilderij van Kandinsky aan mij verkoopt. Wat een prachtige dochter hebt u trouwens. Heb je dan vrijwillig verkocht? Volgens sommige leden van de zogenaamde restitutiecommissie wel, volgens hen is niet honderd procent aantoonbaar aangetoond dat het schilderij onder dwang is verkocht, dus kunnen Hester en haar moeder, de kleindochter, nu gaan procederen. Het is zum kotzen, de keiharde, zakelijke opstelling van allerhande overheidsinstanties in zaken die de betrokkenen tot in het diepste van hun ziel raken.

Zou ik gelukkiger zijn als ik me hierover niet opwind? Natuurlijk niet, ik deel de woede en voel het verdriet van Hester, zoals ik de woede en het verdriet voel van Chaja Polak die na een kort onderzoek in het Centraal Archief Bijzondere Rechtspleging (CABR) ontdekte dat de tot voor kort alom bewierookte Ad van Liempt met veel theater een boek had gepresenteerd over een ‘zogeheten’ dader, die de beste SS-vriend bleek te zijn van de beruchte SS-er die haar ouders in 1944 van huis had gehaald. Deze fanatieke ‘zogeheten’ nazi was volgens Van Liempt dus eigenlijk geen dader. Vergrijzing heet zoiets. Je moet maar durven.

Maar ook anderen als dr. Regina Gruter, Lotte Bergen, professor Willem Buitelaar, Max Dohle voelen zich zwaar benadeeld, sterker, belazerd, door de op 9 mei aan de Rijksuniversiteit van Groningen op de kampcommandant van Westerbork, Gemmeker, tot doctor in de geschiedenis gepromoveerde Ad van Liempt. Professor Lodewijk Brunt noemde op zijn blog de promotie een aanfluiting. Historica Lotte Bergen (MA), de nieuwe directeur van het Etty Hillesum centrum in Middelburg, zag zelfs na heel goed bestuderen nauwelijks verschillen tussen de cover van haar boek uit 2013 over kampcommandant Gemmeker en het boek van Van Liempt over dezelfde Gemmeker dat met veel bombarie begin mei 2019 in de winkels te koop lag. Inmiddels is de Rijksuniversiteit Groningen een onderzoek gestart naar de rechtsgeldigheid van de promotie, een zeldzaam initiatief dat daartoe bevoegden van de RUG in strikt geheim en hopelijk naar eer en geweten zullen uitvoeren.

Eind augustus heeft historicus Rudolf Dekker een boek gepubliceerd ‘Plagiaat en nivellering. Nieuwe trends in de Nederlandse geschiedschrijving over de Tweede Wereldoorlog’ (Planchaud, Amsterdam 2019). Dit boek is een nauwkeurige studie naar het werk van Ad van Liempt en begint met een tot voor kort onbekend voorbeeld van plagiaat. Mocht u geïnteresseerd zijn in dat plagiaat en andere wetenschappelijke ongepastheden van de zo veel gevraagde spreker, dan bent u uitgenodigd zondag as om 15.00 uur, een uur na ADO-Ajax, naar de Amsterdamse Boekhandel te komen waar ik in gesprek ga met dr. Dekker over dr. Van Liempt. Want zolang Van Liempt in zijn zelfbenoemde bescheidenheid bijna wekelijks spreekt bij herdenkingen en in verzetsmusea, zal ik over hem schrijven.

Lees ook:
‘Ad van Liempt pronkt met andermans veren’ – een andere kijk op de gevierde historicus
Op 9 mei zal Ad van Liempt aan de Rijksuniversiteit Groningen (RUG) promoveren op zijn biografie van de kampcommandant van Westerbork, Albert Gemmeker. In 2010 is hij al ­benoemd tot eredoctor aan de Universiteit van Amsterdam. Matthijs van Nieuwkerk noemde Van Liempt in DWDD ‘mentor van ons allen als het om televisiejournalistiek gaat’. 

Deze column is mede mogelijk gemaakt door Stichting Maror.