Test je eigen lange tenen – column Guy Muller

Wat kan en wat kan niet, daar wil ik het vandaag met u over hebben.

‘Goed fout’
Een tijd geleden keek ik op zondagavond naar een oud stukje film dat ik herkende, maar niet helemaal meer helder voor de geest had. De zender stond op Nederland 3, inmiddels NPO 3, en daar keek ik naar ‘Goed Fout’, een programma onder aanvoering van Katja Schuurman.

Voor de mensen die het nog niet hebben gezien, het format: een panel gesprek over wat kan en wat gaat te ver. Van Ivo Niehe die Britney Spears op haar zeventiende naar haar borsten vraagt, naar schelden met ziektes – wat overigens een typisch Nederlandse aangelegenheid blijkt – dan een Mr. Patatoe had, die gender neutraal wordt tot donkere kinderen gehesen in ‘coolest monkey in the Jungle-shirts’. Alles passeert de revue, zo ook het volgende fragment. Ik denkt dat u het kent, en schetst het daarom kort voor u:

Rob Muntz is eind jaren negentig in Oostenrijk om satire te bedrijven. Jörg Haider, van de extreemrechtse partij FPÖ, is net aan de macht gekomen. We zien Muntz ‘sieg haider’-ballonnen opblazen en in gesprek met een Oostenrijkse dame over FPÖ.

(Waskracht – VPRO – 21/3/2000 Zie anders:

Goed en dan fout
Kan dit? Dat was de vraag van de avond. En ja, tot een groot deel vond ik dat het kon. In satire vind ik het in essentie goed dat het recht om te kwetsen iets ruimer is dan in andere publieke sferen. Je stelt op een gewaagde manier maatschappelijke issues aan de kaak. Comedy en cabaret dragen ook vaak de macht en de machtige uit. En dat is nodig. Dat zorgt voor een gezonde maatschappelijke nuchterheid, een relativeringsvermogen. Want, zelfs de koning poept.

Nazi-stijl is geen stijl
Verkleed gaan als nazi of de baas der nazi’s Adolf Hitler vind ik extreem ver gaan. Een verkleedde, inmiddels verschoppeling, prins Harry die voor de lol een nazi-uniform aandoet naar een verkleedpartij, kan ook niet.

Als het gaat om een kwestie aan de kaak te stellen, zoals het gevaar van extreemrechtse partijen te benadrukken, vind ik het anders. Dan is er, beperkt, ruimte om dat wel te doen. De boodschap is dan niet: kijk mij grappig doen over de ruggen van overleden Joden en anderen, maar hoor mij waarschuwen voor het gevaar van extreemrechts. In dit geval voor een extreem rechtse partij (FPÖ) met een leider met duidelijke nazisympathieën, waaronder “Waffen SS waren fatsoenlijke lieden” (uit Cidi.nl)  Haider vond ook:  ‘Nazi concentration camps as punishment camps and sought military honors for Waffen-SS veterans’. Hiertegen ageren zie ik eerder als een plicht. En dat Muntz dat toen deed vind ik dan ook niet fout, maar super goed.

Als Hitler achter Joden aan
Terug naar Muntz. In het tweede deel van het filmpje, Muntz is nog steeds verkleed als Hitler, loopt hij achter zichtbaar geklede Joden aan over straat.  Daar gaat het voor mij een grens over. Dat is op zichzelf verkeerd. Zelfs als je in eerste instantie het gevaar van rechtse partijen aan de kaak stelt. Het doet bij mij afbreuk aan je initiële, goede boodschap. Dat kan gewoon niet..

Maar moeten we hem dan vergruizen?  Dit is een stuk tv van meer dan twintig jaar geleden, dus voor ingeschreven brieven is aan de late kant. Hem wegzetten als antisemiet? In tegendeel, niet doen. Het eerste deel, was goed én mensen die extreemrechts aan de kaak blijven stellen zijn hard nodig, en het tweede deel was goed fout. Je verkleed je niet als Hitler of nazi om achter Joden aan te rennen. Nooit.

Terug naar het tv-programma. Robert Cox zei het op een serieuze toon, kort en helder: “Die Joodse mensen zijn echt bang, en dat is niet goed.” Daar is satire inderdaad naar mijn idee niet voor bedoeld. In het programma word na elk televisie-fragment, gevraagd: “En wat vond Nederland?” Bijna zeventig procent vond dit niet kunnen. Cox: “De mensen vonden dit onsmakelijk”, zelfs twintig jaar na dato.

Test je eigen lange tenen
Ik kan iedereen adviseren om het programma hier terug te kijken. Test hoe lang je eigen tenen zijn. Maar ga asjeblieft niet op social media, iedereen met een andere mening of gevoel van humor, aan de digitale schandpaal nagelen. Ook dat, kan echt niet.

Lees ook:
Niet oog om oog, maar hand in hand – column Guy Muller
‘Heb je net een column af over een nieuw televisieprogramma op de Nederlandse buis dat onderzoekt wat wel en niet kan wanneer iets grappig, ongepast of echt ronduit fout is, moet het terug in de koelkast… Helaas. Want sinds vorige week vallen de raketten op Israël, sturen familie filmpjes van inslaande raketten, opent het nieuws met Nethanyahu en Hamas. En zien we bombardementen op Gaza. Doden en gewonden in Israël. Doden en gewonden in Gaza…’

Deze column is mede mogelijk gemaakt door Stichting Maror.