4 en 5 mei nog meer verbreed, diversiteit en zelfkritiek komen erbij

Nu de herdenkingen achter de rug zijn, wordt door onder meer het Nationaal Comité 4 en 5 Mei vooruit gekeken. Uit de beleidsvisie van de organisatie blijkt dat ‘diversiteit en zelfkritiek’ in de komende jaren meer op de voorgrond komen te staan. Nederlanders met een migratieachtergrond moeten meer betrokken worden bij de herdenkingen en festiviteiten. Tegelijkertijd moeten de Sjoa en het verzet ‘een belangrijke plaats’ krijgen in het geheel. Het Comité maakt niet duidelijk hoe het deze verschillende kanten denkt te combineren. Kritiek is er ook. Zo wordt gesproken over ‘ont-Joodsing’ van de meidagen.

In het beleidsplan 2021-2025 met de titel ‘Niemand stelt een vraag’ komt duidelijk naar voren dat burgers met een migratieachtergrond zich ook senang moeten voelen bij 4 en 5 mei. Ze zijn nu nog onvoldoende betrokken en zichtbaar. ‘Mensen met een vlucht- of migratieachtergrond […] zoeken naar vormen om zich, met hun eigen geschiedenis en ervaringen, te kunnen verbinden met het herdenken en vieren in Nederland.’ Het gaat het Comité om jongeren met een Turkse of Marokkaanse achtergrond, maar ook om Afro-Caraïbische Nederlanders en vluchtelingen. ‘Er is nog steeds geen beter symbool voor die eenheid, die saamhorigheid, dan juist deze dagen in mei’, aldus vertrekkend voorzitter Geri Verbeet in het voorwoord.

Inclusiviteit
In de komende jaren moet er gewerkt worden aan ‘inclusieve vorm van herdenken’ en ‘diversiteit’. Uit eigen onderzoek blijkt dat ‘een groot aantal mensen op 4 mei aan álle oorlogsslachtoffers, wereldwijd, van welke oorlog dan ook denkt’. Jongeren moeten eveneens betrokken worden, schrijft het Comité. ‘Nieuwe generaties hechten aan herdenken en vieren, maar geven aan dat voor hen een herdenking begrijpelijk en invoelbaar moet zijn. Ze hebben er behoefte aan zich te kunnen voorstellen wat het betekent om in oorlog te leven. Ook vragen zij om een inclusieve vorm van herdenken’.

Mensen met een vlucht- of migratieachtergrond hebben respect en waardering voor 4 en 5 mei, aldus het Comité. Wel zoeken ze ‘naar vormen om zich, met hun eigen geschiedenis en ervaringen, te kunnen verbinden met het herdenken en vieren in Nederland’. Uit het beleidsplan: ‘Wij willen daarom de verschillende onderdelen van de herdenking en viering zo vormgeven dat ze ook begrijpelijk en aansprekend zijn voor nieuwe generaties en nieuwe groepen – voor iedereen binnen de grenzen van wat Nederland is. Daarbij gaat het om een verbinding van eigen ervaringen en geschiedenissen aan de Nederlandse oorlogsgeschiedenis en aan de nationale herdenking en viering van vrijheid’.

Diversiteit
Meer diversiteit en verbreding vormen het devies voor de komende jaren. ‘Enerzijds willen we meer diversiteit laten zien in de familieverhalen die we ophalen en uitlichten en daarmee de meerstemmigheid vergroten. Ook willen we aandacht vragen voor de oorlogservaringen van bijvoorbeeld romusha’s tijdens de Tweede Wereldoorlog of zwarte soldaten die Europa bevrijdden’, schrijft het Comité, dat een diverser publiek wil betrekken. ‘Iedereen moet zich kunnen herkennen in de opzet van de nationale momenten en zich welkom voelen om deel te nemen. Zowel de eerste generatie van oorlogsgetroffenen, als mensen met ervaringen met een andere oorlog, als mensen die wellicht geen directe relatie met oorlog hebben maar zich betrokken voelen bij de thematiek van oorlog, onvrijheid en vrijheid en democratie’.

In zijn 4 mei-rede van 2020 op de Dam stipte de koning het Nederlandse geweld van weleer in Indonesië al aan. Hij bood daarvoor excuses aan. Het Comité wil daar op voortbouwen. Op op 4 en 5 mei komt er meer aandacht voor schaduwkanten van de Nederlandse geschiedenis. Het Comité denkt daarbij met name aan de slachtoffers van het militaire optreden in Indonesië. Sinds 1961 worden op 4 mei wel de Nederlandse doden herdacht, maar niet de Indonesische. Dat moet veranderen. 

Holocaust
In het beleidsplan komt ook de Holocaust naar voren als een van de speerpunten. Dat mag niet vergeten worden, aldus het Comité. ‘Het is van groot belang de Holocaust niet te beschouwen als een afgerond, voltooid verleden, horend bij een oorlog die allang achter de rug is. Daarvoor is de pijn te omvangrijk en zijn de littekens – tot in iedere volgende generatie – te diep. Daarvoor is de angst voor een vorm van herhaling te groot. Er is nog steeds sprake van antisemitisme en anti-ziganisme en onaanvaardbare uitingen en gedragingen steken weer vaker de kop op’. Uit het rapport: ‘Onverschilligheid is nooit het antwoord, op geen enkel moment, in geen enkele omstandigheid, bij geen enkele groep mensen. Herinneren en levend houden vallen samen’.

Veelo
In het beleidsplan wordt echter nergens concreet gemaakt hoe het Comité al deze doelstellingen in de praktijk denkt te halen en met elkaar wil combineren. Volgens critici verdwijnt de essentie van 4 en 5 mei met de voornemens voor de komende vier jaar naar de achtergrond. Onder meer schrijver Robert Vuijsje schreef onlangs al over de ‘ont-Joodsing’ van deze meidagen. Op twitter laat journalist Roderick Veelo van zich horen: ‘Het Comité 4 en 5 mei verschuift de Holocaust naar de achtergrond omdat er de komende jaren gewerkt wordt aan een ‘inclusieve vorm van herdenken’ en leraren op school de Holocaust niet meer durven onderwijzen aan jongeren met een migratieachtergrond’. Dat laatste wordt in het plan niet als motivatie of overweging aangehaald.

Meningen op Twitter
Onder meer @Krekel twittert: ‘Het 4-5 mei committee geeft zich gewonnen en doet mee met de woke idiotie. De kant die het committee nu opgaat betekent het einde van de herdenkingen..’ Anderen zijn even kritisch. ‘Sodemieter toch op met je diversiteit en inclusiviteit gedram’, twittert ene Eduard. ‘Hoe kan ‘Woke’ grip hebben op Comité 4 en 5 mei; ook deze NL traditie beroven van oorspronkelijke bedoeling en gemeenschapszin? Die docenten die te laf zijn om het noodzakelijke onderwijs te geven moeten zich schamen: zij bevorderen bij die kinderen zelfbeklag en polarisatie’, twittert Gerard Willenborg.