Academici tegen media: ‘Toon nieuwe anti-Joodse uitingen Aalster Carnaval niet’

De media in België doen er goed aan om censuur te plegen rond anti-Joodse uitingen tijdens het Aalster Carnaval, stellen drie wetenschappers in de Vlaamse krant De Morgen. In de Aalst vindt aankomende zondag de jaarlijkse optocht plaats. Net als vorig jaar vinden de carnavalvierders dat ze met alles en iedereen de spot mogen drijven, zo ook met de Joden. Vorig jaar leverde dat antisemitische karikaturen en veel hoon op. Dit jaar worden opnieuw anti-Joodse stereotypen verwacht en in de Vlaamse media wordt daar al veel over gesproken.

Historische gevoeligheid
In de De Morgen houden drie academici ‘een pleidooi voor historische gevoeligheid bij Aalst Carnaval’. Hun oproep is niet gericht tot de carnavalvierders, die al hebben aangekondigd met controversiële uitingen over Joden te zullen komen, maar tot de media. Zo stellen onderzoekers Vivian Liska (UAntwerpen), Didier Pollefeyt (KU Leuven) en Klaas Smelik (UGent) om de beelden van anti-Joodse uitingen en karikaturen niet te gebruiken omdat die antisemitisme in de hand kunnen werken. Ze wijzen naar de optocht van vorig jaar, die voor veel ophef zorgde.

Geen censuur
‘Die antisemitische beelden zijn wereldwijd verspreid via pers en sociale media’, schrijft Smelik. ‘Zo geraken ze steeds meer verankerd in de voorstellingswereld van mensen, al dan niet zonder commentaar’. Volgens hem is het geen oproep tot censuur. ‘Zoiets verbieden heeft weinig zin. Maar het is niet evident om deze beelden te gebruiken. Ze resoneren naar eeuwenoude karikaturen en ja, die zijn antisemitisch, in welke context je die ook plaatst’. Als de beelden worden getoond, dan moet er historische uitleg bij gegeven worden. Alleen dan kunnen de beelden worden getoond.

Reactie journalistenbond
De Vlaamse Vereniging voor Journalisten (VVJ) verwijst naar sociale media. De klassieke media hebben hier geen verantwoordelijkheid, vindt secretaris Pol Deltour. Het geven van voldoende historische context bij de beelden is juist nodig. “Zo kan er concreet gewezen worden op de beladenheid van bepaalde figuren en karikaturen. Tegelijk zover gaan dat de beelden niet meer mogen worden vertoond, dat is toch een brug te ver. Als de stoet door de straten trekt, zit je met een polemiek waar je niet omheen kan,” zegt Deltour in HLN. Alles begint volgens hem bij de journalistieke verantwoordelijkheid op de redacties.

Tegenspraak is beste wapen
Op de site van VRT Nieuws klinkt een ander geluid. Daar zegt Leo Neels, oud-hoogleraar Communicatierecht aan de KULeuven en UAntwerpen, dat tegenspraak op de antisemitische carnavalsuitingen het beste wapen is. ‘We moeten ons wel durven verzetten tegen het zogenaamde “recht om te beledigen”. Er wordt wel eens beweerd dat zulk “recht om te beledigen” zou bestaan, maar dat is in onze rechtsstaat niet aan de orde: belediging is altijd een misdrijf gebleven, en terecht’, schrijft Neels. ‘Eenieder heeft er recht op om niet beledigd te worden, maar tegelijk moet eenieder over een groot incasseringsvermogen beschikken ten opzichte van onwelgevallige, verontrustende, choquerende en beledigende uitingen. Dat is de spanning tussen twee strijdende rechten’.

Geen strafbare discriminatie
Neels noemt de antisemitische uitingen tijdens het Aalster Carnaval ‘oerdom’ en ‘onfatsoenlijk’. Toch is het volgens het Belgische recht geen strafbare discriminatie, zegt hij. ‘De verontwaardiging en de grootschaligheid van de roep om veroordeling van de Joodse organisaties van vorig jaar, gaf een niet een te vermijden grote aandacht aan deze zaak. Daardoor werd de representatie uit de carnavalcontext getild, op een niveau van hoogstaand intellectueel debat. Die combinatie spoort, uiteraard, niet. Het ging “maar” om een carnaval-item, naast tientallen andere schandalige expressies. Maar de concrete omstandigheden, in dit geval dus precies carnaval, plaatsen de representatie buiten bereik van legale kritiek: zo is nu eenmaal de vaste rechtspraak’.

Schrap zetten
Neels zegt dat het uitzetten of wegdraaien van de camera’s in deze tijd van online en social media niet zal werken. De beelden komen via smart phones toch wel naar buiten. Niettemin zetten de Vlaamse media en opiniemakers zich voor zondag schrap. Ook de Joodse organisaties zullen rekening houden met de beelden en uitingen, die door de Carnavalvierders al zijn aangekondigd. Inmiddels maakt het Aalster Carnaval ook geen onderdeel meer uit van de UNESCO-lijst voor immaterieel werelderfgoed.

Lees ook:
Carnaval van Aalst komt opnieuw met Joodse stereotypen door zaak bij UNESCO
Het hoofdthema van Aalst 2020 wordt ‘Joden en UNESCO’. Beelden van Joden met grote, rode neuzen en in een typisch Joods voorkomen passeren sinds deze week in opmaat naar 11 november de revue. 

Reijn en Van Houten weigeren in tv-programma te zitten om ‘antisemiet’ uit Aalst
Halina Reijn en Carice van Houten hebben geweigerd om plaats te nemen in het programma De Afspraak op de Belgische zender Canvas, omdat de burgemeester van Aalst ook in de studio zou zitten. Burgemeester Christophe D’Haese (N-VA) wil het Aalster Carnaval van de UNESCO-werelderfgoedlijst halen, omdat die organisatie kritisch is vanwege antisemitisme op het carnaval.