David Serphos’ Curaçao’s dagboek – 2 –
In mijn eerste column op Curaçao beschreef ik enkele zaken die ik signaleerde. Onder meer de middelmatigheid die helaas hoogtij viert. Het werd opgepikt door het Antilliaans Dagblad, één van de twee Nederlandstalige dagbladen op het eiland. En daarmee werd ikzelf even lokaal nieuws. Helaas bleek mijn boodschap zonder dat ik me dat realiseerde een gevalletje oude wijn in nieuwe zakken. Want één van mijn Curaçaose vrienden wees mij erop dat in de jaren tachtig van de vorige eeuw bankier Ronald Gomes Casseres – telg van een oude Sefardische familie – hetzelfde constateerde in een toespraak voor de Vereniging Bedrijfsleven Curaçao. Naast een heleboel andere rake zaken, zei hij in 1983:
“Middelmatigheid is een manier van leven voor ons geworden… we accepteren middelmatige politici, middelmatige vakbondsleiders en middelmatige leiders uit het zakenleven. We hebben middelmatigheid als een levenswijze aanvaard.” Hij pleitte voor een streven naar uitmuntendheid (‘commitment to excellence’). Zijn woorden van 37 jaar geleden zijn vandaag evenzeer van toepassing en ik kan het dan ook niet méér met hem eens zijn.
‘Nieuwe’ Beth Haim
Tijdens die eerste week op het eiland, bezocht ik het graf van mijn vader z”l. Hij overleed in 1985 op 55-jarige leeftijd in Miami, waar mijn ouders en ik toen woonden. Hij vond zijn laatste rustplaats op de Portugees-Joodse begraafplaats van Curaçao, waar ook ik voor over 120 jaar mijn plekje heb gereserveerd. De ‘nieuwe’ begraafplaats wel te verstaan, die – anders dan die aanduiding doet vermoeden – al anderhalve eeuw in gebruik is (Over de verwoestende gevolgen van de raffinaderij op de andere, vierhonderd jaar oude, begraafplaats schreef ik vorige keer.)
Het huidige Beth Haim (‘Huis des Levens’) is een plek met een rijke geschiedenis. Zo werd er in 1863, na een breuk binnen de Portugese gemeente waarbij er naast de orthodox-Portugese ook een Reform-Portugese gemeente ontstond, op de begraafplaats een muur opgetrokken die de twee gemeenten zelfs in de dood scheidde. Pas een kleine eeuw jaar later werd die muur letterlijk en figuurlijk weer geslecht. Ook de Asjkenazische Joden, die vanaf de jaren dertig van de vorige eeuw op Curaçao terecht kwamen zijn – op een eigen deel van de begraafplaats – hun leden ter aarde gaan bestellen. Naast Portugees-Joodse achternamen als Curiel, Levy Maduro, Cohen Henriquez, Senior, Jessurun en Da Costa Gomez zijn er ook graven te vinden van in Nederland geboren Joden die tijdens en na de Tweede Wereldoorlog, maar ook tot ver in de jaren tachtig op Curaçao aankwamen, zoals: Godschalk, Kornmehl, Frank, Moffie en Pais.
Mozes
Mijn vader werd Morris genoemd of in zijn jeugd: Monie. Maar zijn officiële naam was Mozes, vernoemd naar zijn Enschedese grootvader. Een typisch Joodse voornaam. Op Curaçao wordt die naam ook gebruikt door Erwin Koeiman, een bekende en kleurrijke verschijning. Hij is echter beter bekend onder de door hem gehanteerde bijnaam Rasta Mozes. Hij draagt volledige gezichtsbedekking en fietst. Bepaald een kunst in deze tropische temperaturen. Drie jaar geleden fotografeerde ik hem langs de weg. Ik kon het niet laten.
Hij was in het nieuws omdat de woning die hij al vele jaren bewoont op een gekraakt perceel, werd ontruimd.
Herinnering aan de eroev
Terwijl ik wegbrand in de tropische zon, heerst in Nederland de ijspret. De ouderwets winterse temperaturen leidden tot een halachische (Joods-wettelijke) beslissing van het Amsterdamse Rabbinaat en de onvolprezen rabbijn Shmuel Katz, die de eroev elke week controleert. Het besluit was dat de eroev, de sjabbatgrens die Amsterdam en Amstelveen omringt, afgelopen Sjabbat werd afgekeurd. Het bracht mij terug naar 2008 toen ik als directeur van de Joodse Gemeente Amsterdam mocht meewerken aan de her-ingebruikname van deze eeuwenoude fysieke grens, onder leiding van de toenmalige opperrabbijn Aryeh Ralbag.
De grens bestaat voor het belangrijkste deel uit waterwegen, die gelden als ‘muur’ om het gebied heen. Zolang het water, water is, vormt het een erkende grens. Maar als (een deel van) het water bevriest, is er geen muur meer en is de grens ongeldig. Met als gevolg dat het draagverbod (van bijvoorbeeld boeken, gebedskleed, huissleutels en het voortduwen van kinderwagens en rolstoelen) op Sjabbat niet is toegestaan. Behalve de waterwegen (o.a. de Amstel, het IJ, de Ringvaart en de Schinkel) is er ook een probleem met bruggen die geen ophaalbruggen zijn. Zoals de Utrechtsebrug, de Rozenoordbrug (ringweg A10 bij de Rai) en de N207 bij Leimuiden. Daar werden in 2008 met toestemming van onder meer de burgemeesters van Amsterdam, Amstelveen, Uithoorn, St. Jacobswoude, Aalsmeer, NS, Prorail, Rijkswaterstaat en de provincie kastjes geplaatst waarin koorden worden bewaard en ook koorden over de wegen heen gespannen. Ik kreeg van NIHS-bestuursvoorzitter Ronnie Eisenmann opdracht om al die burgerlijke autoriteiten te overtuigen van de noodzaak om deze aanpassingen op en over rijks-, provincie- en gemeentelijke eigendommen te plaatsen. Het is misschien wel het grootste uitdaging uit mijn werkzame leven geworden en wat kijk ik er met dankbaarheid op terug.
Thuiswerken
Dat ik thuis ben op Curaçao, lijkt door de overheid te zijn aangegrepen om er gelijk een nieuwe toeristencampagne aan te koppelen: ‘At Home in Curaçao’. Met deze campagne, gericht op digitale thuiswerkers, speelt het eiland in op het feit dat er veel mensen noodgedwongen uit huis moeten werken vanwege de corona-pandemie. Waarom dan niet met je laptop werken vanuit Curaçao? Ik zeg: doen. Aangezien je dan vanwege je werk moet afreizen naar dit tropische deel van het koninkrijk, vindt premier Rutte dat vast niet erg. Ik kom u persoonlijk verwelkomen.
Lees ook:
Terug van weggeweest – column David Serphos
‘Na drie jaar ben ik weer terug op Curaçao. Ik mag de komende maanden werken aan wat in vakjargon een ‘veranderopdracht’ heet, voor een goede doelen stichting op het gebied van armoedebestrijding, jeugd- en ouderenwerk. Het voelt goed mijn kennis en ervaring in te kunnen zetten..’
Deze column is mede mogelijk gemaakt door Stichting Maror.
