‘De Jewface-criticasters hadden ongelijk – recensie ‘Golda’
De film ‘Golda’ ging deze week in Nederland en België in premiere. Filmrecensent Nico van den Berg ging naar de voorvertoning. ‘In het geval van Golda moeten zelfs de criticasters na het zien van de film toegeven dat Mirren een prachtige rol heeft neergezet’.
‘Jewface’. Dat was het woord dat de afgelopen maanden als een lopend vuurtje door Hollywood ging. Het slaat op het fenomeen dat niet-Joodse acteurs op stereotypische wijze Joodse rollen vertolken. Maar waar het bij ‘blackface’ (zwarte rollen gespeeld door witte acteurs) en ‘yellowface’ (Aziatische rollen gespeeld door niet-Aziatische acteurs) vooral gaat om de huidskleur, gaat het bij ‘Jewface’ met name om gezichtskenmerken die van oudsher als typisch Joods worden bestempeld – ook in antisemitische kring. En dan gaat het altijd om de grotere of wat gebogen neus, die bijna standaard onderdeel is van de ‘Jewface’.
Bernstein en Meir
Twee films kwamen in dit verband recent in het nieuws: Maestro en Golda. Bij de Netflix-productie Maestro werd acteur Bradley Cooper met een grote kunstmatige neus getransformeerd tot de Joodse dirigent Leonard Bernstein, wat de acteur en regisseur het verwijt van het klakkeloos overnemen van Joodse stereotypen opleverde. De make-up kunstenaar zag zich vervolgens gedwongen om zijn excuses te maken, waarna Bernsteins kinderen en een grote Joodse organisatie hun steun uitspraken voor Cooper en de makers van Maestro.
Creatief beroep
Bij Golda ontstond er om dezelfde reden eerder ook al ophef, toen bekend werd dat de Britse actrice Helen Mirren – zelf niet Joods – de rol van de voormalige Israëlische premier Golda Meir zou gaan spelen. Actrice Maureen Lipman – zelf Joods – liet vorig jaar aan de Britse Jewish Chronicle weten grote bezwaren te hebben tegen de casting van Mirren als Meir, omdat je als niet-Jood je nooit zou kunnen verplaatsen in een Joods personage. Lipman kreeg van verschillende kanten bijval, vaak ook met als argument dat Joodse actrices ondervertegenwoordigd zouden zijn in films. Anderen roepen weer dat acteren vooral een creatief beroep is waarbij vakmanschap en inlevingsvermogen belangrijker is dan afkomst of uiterlijke kenmerken.
Vlijmscherpe ogen
In het geval van Golda moeten zelfs de criticasters na het zien van de film toegeven dat Mirren een prachtige rol heeft neergezet. De enige kritiek die je op de film kan hebben, is hooguit het scenario waar nuance en verdieping het op sommige momenten verliest van oppervlakkig sentiment. Want ja, Helen Mirren zit onder een enorme gezichtsprothese inclusief grote neus en dik gezicht. Maar daardoorheen acteert Mirren zoals we van haar gewend zijn: met sprekende ogen en een vlijmscherpe uitstraling.
Jom Kipoer-oorlog
De film laat zien hoe Meir als vierde premier van de in 1948 gevormde staat Israel totaal overvallen werd door de snelheid waarmee in oktober 1973 Egypte en Syrië hele stukken van de Sinaï-woestijn en Golan Hoogvlakte wisten te veroveren. De drie weken durende strijd die erop volgde en bekend zou komen te staan als de Jom Kipoer-oorlog, werd uiteindelijk door Israel gewonnen, maar zorgde ook voor dondergang van Meir. In 1974 zag ze zich genoodzaakt om haar premierschap op te geven nadat de kritiek op haar falend leiderschap te groot werd.
Flashback
Golda, gemaakt door de Israëlische filmmaker Guy Nattiv, vertelt dit verhaal vanuit een flashback vanaf het moment dat Meir voor een onderzoekscommissie verantwoording over haar handelen tijdens de Jom Kipoer-oorlog moet afleggen. Afgezien van de paar scenes met Golda Meir achter de beklaagdentafel, wordt het verhaal verder rechttoe rechtaan verteld, vanaf het moment dat ze de eerste signalen over een op handen zijnde oorlog krijgt tot aan het staakt-het-vuren en de Camp Davidakkoorden van 1978 waarbij de – voorlopige – vrede tussen Israël en Egypte wordt bezegeld.
Powervrouw
Wat Golda echt interessant maakt, is het inkijkje in haar eigen mentale worstelingen en fysieke problemen als gevolg van kanker. Het is hilarisch en pijnlijk tegelijk om te zien hoe ze vlak voor een bestraling nog even snel de zoveelste sigaret opsteekt, en hoe ze regelmatig rode vlekken ziet – iets wat regisseur Nattiv letterlijk int beeld brengt. Mirren maakt van Golda een fascinerende karakterstudie van een powervrouw die zich in een mannenwereld staande moet houden, maar zich daar ook als een vis in het water lijkt te voelen. Het acteerwerk is zo overtuigend, dat je het gezichtsmasker al snel bent vergeten.
Onzichtbaar
Helaas kan dat niet van het scenario worden gezegd. De politieke intriges waar Meir in belandt, de schandalen die om haar premierschap hebben gehangen en haar controversiële status die terloops op de aftiteling wordt genoemd, blijven grotendeels onzichtbaar in de film. Dat de film toch nog als een rollercoaster wegkijkt, is geheel te danken aan het acteerkanon Mirren en de meeslepende visuele stijl die Nattiv gebruikt. De ‘Jewface’-criticasters hebben ongelijk gehad.
