Eerste Internationale Conferentie over Spaans-Portugees Jodendom groot succes

In Amsterdam heeft de allereerste internationale conferentie over het Spaans-Portugese Jodendom – het Sefardische – plaatsgevonden. Tijdens Global Naçáo kwamen verschillende Sefardische synagogen van over de hele wereld voor het eerst bij elkaar in één evenement. Het doel van de conferentie was om deze kehilla’s met elkaar te verbinden en aandacht genereren voor deze bijzondere gemeenschappen. Dat doelt is volgens organisator Nachshon Rodrigues Pereira zeer geslaagd. De virtuele bijeenkomsten – waarvan een deel in dit artikel terug te kijken is – werden goed bezocht. Kortom: het Sefardische Jodendom is ‘alive and kicking’.

Azharot
Tijdens de twee weken durende conferentie werden rondleidingen gegeven door verschillende Portugese synagoges en begraafplaatsen. Zo vond er een virtuele rondleiding door de Esnoga plaats, door Jaap Sondervan. Ook werden er bijzondere melodieën gedeeld. Het hoogtepunt vond plaats toen zestien voorzangers van twaalf verschillende synagogen samen de ‘Azharot’ voordroegen. Dit is een speciaal gedicht van Ibn Gabirol waarin alle ge- en verboden van de Torah op rijm zijn gezet. Chazzan Danny Shapiro van de van de Portugees-Israëlietische Gemeente (PIG) vervulde een rol bij het lezen van de Azharot. Dit gedicht wordt meestal gelezen op de Joodse feestdag Sjawoe’ot, maar in plaats daarvan was het dit keer op Zoom. Zeshonderd mensen keken live mee en later op de dag waren er nog eens tweeduizend terugkijkers. De sessie over melodieën in onder meer Amsterdam is hier terug te kijken. Daarnaast waren er nog vele andere programma-onderdelen.

Amsterdam
Na afloop heerste er een gevoel van euforie, zo laat Rodrigues Pereira aan Jonet.nl weten. “Men was blij om zich na al die tijd verbonden te kunnen voelen met de gemeenschappen die normaal gesproken zo ver weg zijn, en anderzijds omdat deze groep vaak zo onderbelicht is en nu in het zonnetje kon worden gezet.” De sefardische Joden komen van oorsprong uit Spanje en Portugal, waar hun voorouders in de 15de en 16de eeuw werden vervolgd en verdreven. De nazaten van de overlevenden zijn nog steeds verspreid over de wereld.

“Juist Nederland, en met name Amsterdam, heeft een zeer grote rol gespeeld bij de ontwikkeling van de sefardische stroming. Vanzelfsprekend was de Amsterdamse deelname aan deze conferentie daarom zeer prominent,” aldus organisator Rodrigues Pereira. In eerste instantie zou de conferentie in New York plaats vinden, georganiseerd door de American Sephardi Federation en het Institute of Jewish Experience, maar door de coronacrisis moest daar van af worden gezien. Amsterdam is een goed, virtueel alternatief gebleken.

Het Sefardische Jodendom
Een belangrijk centrum van de Joodse wereld lag zo’n duizend jaar geleden in Spanje. In het Hebreeuws wordt Spanje met ‘Sefarad’ aangeduid en hier komt het woord ‘Sefardisch’ dus vandaan. De bekende rabbijn Maimonides kwam uit Córdoba. Net als de belangrijke grondleggers van de zogeheten Kabbalah. De Joden hadden het relatief goed op het Iberisch schiereiland, maar daar kwam vanaf 1492 verandering in. In dat jaar werd het Joodse leven in één klap onmogelijk gemaakt. De meeste Joden moesten zich verplicht bekeren of werden vermoord. Een deel ging op de vlucht. Van Spanje naar Portugal, naar Italië, naar Antwerpen. Velen kwamen ook in Amsterdam terecht, waar relatief veel vrijheid voor Joden was.

Esnoga
In 1639 werden drie Portugees-Joodse gemeenschappen samengevoegd en in 1670 begon de bouw van de illustere Portugese synagoge in Amsterdam – vanwege de Tachtigjarige Oorlog deden ook de Spaanse Joden zich voor als Portugezen. Vanuit Amsterdam werd geprobeerd om de tradities voort te zetten en de gemeenschap weer op te bouwen. Amsterdam was een tijdlang het Joodse centrum van Europa, met de grootste rabbijnen en een geweldige bibliotheek en opleiding. Er werden vanuit Amsterdam tussen 1630 en 1730 gemeenschappen gesticht in Brazilië, New York, Philadelphia, Londen, Suriname en in allerlei andere plaatsen. Prachtige gebouwen, vaak geïnspireerd op de synagoge in Amsterdam, werden opgericht.

Extra bijzonder
Amsterdam was en is daarmee de ‘moedersynagoge’ van al deze gemeenschappen. Ondanks de Inquisitie en later de Tweede Wereldoorlog hebben de gemeenschappen veel van hun erfgoed en tradities kunnen bewaren. In absolute aantallen gaat het in Nederland nog maar om enkele honderden Portugese Joden. De klap van de Sjoa, waarin negentig procent van de leden werd vermoord, is men helaas nog niet te boven gekomen. Na de oorlog was er nog maar weinig contact tussen de gemeenschappen vanwege de grote verliezen die zijn geleden. Daarom was het extra bijzonder dat deze gemeenschappen afgelopen weken bij elkaar kwamen om hun gedeelde erfgoed samen te vieren.

Lees ook:
Madrid geeft sefardische Joden extra tijd om een paspoort aan te vragen
Spanje gaat voorlopig door met het verstrekken van paspoorten aan Joden die kunnen aantonen Spaanse sefardische voorouders te hebben. De deadline voor het aanvragen is voorlopig opgeschort vanwege de coronacrisis. Joden die in aanmerking willen komen voor de Spaanse nationaliteit kunnen zich tot september 2021 melden.